Gedurende vele jaren genoten de drie gebroeders Jansma, Klaas, Jelle en Fedde, in wijde omgeving grote bekendheid. Zij stonden bekend om hun deskundigheid op muziek, en, technisch gebied en astronomie en in autotechniek; in kringen van zendamateurs waren met name Jelle en Fedde bekend. Ook als uitvinders van de muziek schrijfmachine.

De drie broers waren ook goede violisten in de plaatselijke strijkorkesten. Vooral Klaas was zowel als dirigent en als bespeler van diverse muziekinstrumenten in wijde omgeving een bekende persoonlijkheid. Maar in de eerste plaats waren ze, zoals we dat tegenwoordig noemen, doe-hetzelvers. Lang voordat de term 'doe-het-zelf' was bedacht, maakten de gebroeders zelf al een heel scala van allerlei zaken zoals radio's, modelvliegtuigen, sterrenkijkers en installaties voor hun zenders als zendamateurs, enzovoort. Vaak met behulp van eenvoudige middelen en materialen, maar wel met een grote dosis improvisatievermogen en vindingrijkheid; maar in de eerste plaats: het gezond verstand.

Een foto van de fam. Jansma, wonende aan de Middenweg tussen Echten en Bantega voor de ouderlijke woning. v.l.n.r.: Klaas, dan vader Jelle, Wobbigje Jansma-Koopmans, dochter Rimkje. Onder: Fedde en Jelle. Later bewoond door de fam. Murk Bouma.

We zullen in dit historisch overzicht over de gebroeders verder ingaan op de werkzaamheden, de hobby's en andere activiteiten van de drie broers afzonderlijk, aangevuld met foto's en advertenties. We beginnen met Klaas, de oudste. Klaas heeft waarschijnlijk vooral door zijn activiteiten in de muziek als dirigent en leider van vele korpsen en andere muziekgezelschappen, als muziekleraar en via de sterrenkunde, het meest de publiciteit gehaald. Daar zag het in het begin van zijn lange leven nog niet zo naar uit.

Klaas is geboren op 18 oktober 1900 te Oosterzee, waar zijn ouders een 'koumelkerij' hadden. Na de lagere school moest hij bij zijn vader in het boerenwerk en in de turfmakerij. Op 20-jarige leeftijd werd hij melkrijder op de zuivelfabriek te Oosterzee. Een jaar of 5 later werd hij daar kaasmaker. Op 26-jarige leeftijd trouwde Klaas met Margje Kuiper van de Langelille en ze gingen in de 'Bouwvereniging' te Echtenerbrug wonen. Klaas was al op vrij jonge leeftijd met de muziek in aanraking gekomen. En de muziek zou voor een flink deel zijn verdere leven gaan beheersen. Hij was ongeveer 17 jaar toen hij al op fluitles ging bij B. van der Loon, onderwijzer te Lemmer, die toen leider was van' de Strijk'. Toen Van der Loon er in 1925 mee ophield, werd Klaas dirigent van ,de Strijk'. Op voorspraak van Van der Loon.

Vervolgens willen we wat vertellen over het leven en de bezigheden van de middelste van de drie broers, Jelle. Geboren in 1907 begon hij, evenals Klaas, na de lagere school bij zijn vader op de boerderij. Later werd hij smidsknecht bij Koop Gadsonides te Echten. Na een aantal jaren veranderde Jelle van werkkring en ging bij Jan Molenaar aan de Duimstraat in Echtenerbrug in de garage werken. Jan Molenaar had de garage in 1923 van Johannes Duim overgenomen. Molenaar specialiseerde zich meer in het repareren en verkopen van automobielen en motoren.

Dit was natuurlijk een kolfje naar de hand van Jelle, want hier lag de basis voor zijn latere kundigheid van alles waar maar een motor in of aan zat. Jan Molenaar was zeer actief, wat het reclame maken voor zijn bedrijf betrof. Hij maakte voor het promoten van zijn bedrijf al gebruik van de fotografie. Wij troffen in een weekblad de hier afgedrukte advertentie aan. Hij is geplaatst in juni 1925. In die jaren voor een bedrijf uit een klein dorp nog niet zo gebruikelijk. De kwaliteit van de afdruk is niet zo geweldig maar het geheel is toch vrij curieus.

Het rechter gebouw was er rond 1918 bijgebouwd en hier werden de reparaties verricht. In september 1928 liet Molenaar aan de muur van de garage een dorpsklok plaatsten. Voor het algemeen belang en wellicht ook wel als reclame voor zijn bedrijf. Daar was behoefte aan, ook al vanwege het ontbreken van een kerkklok in ons dorp. De klok was 's avonds elektrisch verlicht. Dit in tegenstelling tot de straatverlichting, die toen nog op gas brandde. Ep van Heerde zou er zorg voor dragen, dat de klok op tijd liep. Jelle Jansma heeft zo'n 6 jaar bij Molenaar gewerkt.

Maar de crisisjaren gingen ook aan Jan Molenaar niet voorbij want in de loop van 1929 kondigde de deurwaarder een executoriale verkoping aan van de woning, de werkplaats en wat meubelen enz. Koper werd uiteindelijk Johannes Duim. Molenaar heeft er na de verkoop nog tot 12 mei 1930 zijn bedrijf gehad. Joh. Duim ging daarna door met het bedrijf.

Jelle Jansma bleef aanvankelijk nog bij Duim in dienst maar in 1933, zoals ook al uit de hierbij afgedrukte aankondiging in de bladen blijkt, begon Jelle in de garage van Jan Slump voor zichzelf. In 1932 had Jelle dit gebouw gekocht. Het was de voormalige Gereformeerde Kerk. Samen met zijn jongste broer Fedde startte hij een garage en autoverhuurbedrijf. Dit blijkt ook uit bijgaande advertentie uit 1933, waarin de gebroeders Jansma adverteren voor de Sinterklaas. Hierin komt de veelzijdigheid van de gebroeders tot uitdrukking.

En vanaf dit moment gaan de werkzaamheden en de hobby's van de beide broers veel gelijkenis vertonen. Gedurende vele jaren hebben Jelle en Fedde hier hun vak uitgeoefend.

Het bedrijf was hoofdzakelijk gericht op reparaties. Maar dat betekende dan wel reparaties in de meest uitgebreide zin van het woord. Men kon de gebroeders eigenlijk van alles voor reparatie aanbieden, zoals auto's, motoren, fietsen, radio's en wanneer er een schipper eens problemen had met de scheepsmotor, dan zorgde de brugwachter wel, dat de Jansma's erbij werden gehaald.

Een ansichtkaart, verstuurd in juli 1928 door de ouders van Jan Smit, rijtuigmaker te Joure, met daarop de Duimstraat. We zullen wat gegevens verstrekken over de woningen aan de rechterkant. De eerste woning, toen nog maar pas gebouwd, werd bewoond door Jochum Muurling en zijn vrouw Minke. Later bewoond door de fam. Meine Poepjes. De tweede woning was het café van Egbert Muurling. Het café droeg de naam 'Het Wapen van Lemsterland'. Latere bewoners zijn Geert en Mina Wever en in de rechterkant is het antiekwinkeltje van Geertje van Gauke en Lamkje Wind gevestigd.

Elders in dit boek meer over het voormalige café en de bewoners. Vervolgens de garage en fietsmakerij van Hendrik Schippers en later Koop de Jong en Riekele, zijn zoon. Daarnaast het gebouw met gebroken kap, waar Jan Molenaar zijn garage in had. Hier was Jelle Jansma in deze jaren knecht. Een paar prachtige automobielen maken deze foto compleet. Daarnaast, echter niet goed meer zichtbaar, de woning van Joh. Duim.

Ze waren monteurs die zich beslist niet op lieten jagen door financiële of economische motieven en belangen maar voor hen gold alleen het eindresultaat: de auto moest weer aan de praat, de radio moest weer spelen en ga zo maar door.

Jelle links en Fedde Jansma, voor hun garage met hun eigen auto, waar ze meer taxi reden en die ook wel verhuurd werd. De foto dateert uit plm. 1935.

Hun beroep was tevens ook hun hobby. Radio's enz. werden ook wel mee naar huis genomen, waar het repareren dan werd voortgezet. Het werken in de garage betekende in die jaren vooral 's winters, vaak werken onder koude omstandigheden met in verhouding met de huidige garagebedrijven, vrij eenvoudige gereedschappen. Een brug, waarmee een auto omhoog kon worden getakeld, was er niet. Reparaties, die aan de onderkant moesten worden gedaan, werden liggend op de rug op de koude grond verricht. Bepaald geen pretje, maar het zal in veel werkplaatsen in die jaren wel niet veel anders geweest zijn.

Achter in de garage stond een oliekachel, deels zelf vervaardigd, waar ook wel oude carterolie in werd gestookt. De atmosfeer in dit deel van de garage was natuurlijk verre van ideaal, maar men kon er zich eens lekker opwarmen. Links voor in de garage was een kleine ruimte afgescheiden. Deze ruimte fungeerde als kantoor en etalage, maar het accent heeft bij Jelle en Fedde nooit zozeer op de verkoop gelegen. Nog iets over de sfeer in de garage. Deze kenmerkte zich met name door gemoedelijkheid en de tijd nemen voor dagelijkse dingen. Tijd nemen voor mensen.

Mensen die kwamen met vragen op technisch gebied en andere terreinen, waar de gebroeders dan veelal wel een antwoord op hadden. Altijd waren ze bereid het werk te onderbreken, om je te woord te staan. De beide broers hadden tevens dezelfde hobby's, nl. de radiotechniek. Samen bouwden ze in 1924 al zelf hun eerste radiotoestel. Gezien hun leeftijd, Jelle was 16 en Fedde 15 jaar, geen geringe prestatie. Het fenomeen radio had nog niet zolang zijn intrede gedaan. Fabriekstoestellen waren al een aantal jaren in de handel. Ook in Echtenerbrug.

Een advertentie af uit maart 1926 waarin Hendrik Schippers, de vader van de schrijver, reclame maakte voor de verkoop van radiotoestellen. Hij was in 1923 een eigen zaak begonnen in de garage, waar later Koop de Jong en tlater de zoon van Koop, Riekele, zijn fietsenzaak aan de Duimstraat heeft. Dit als zijdelingse informatie maar waarschijnlijk is daar wel de belangstelling voor de radio's bij de Jansma's gewekt, want de sfeer in de zaak bij Hendrik Schippers zal wel niet anders zijn geweest, dan later bij de gebroeders zelf. Informatief.

Maar het bleef bij Jelle en Fedde niet alleen bij het vervaardigen en repareren van radio's, want in de jaren voor de oorlog hadden ze zich meer en meer toegelegd op het zend-amateurisme. De noodzakelijke diploma's voor het zenden werden door Jelle in 1946 gehaald en door Fedde een jaar later. De vaste tijden van uitzenden waren doorgaans op de zondagmorgen. De broers hadden allebei hun eigen code. Fedde gebruikte Pao FJ en Jelle PAo JE. De letters PA stonden voor Holland, de nul voor amateurzender en JE voor Jansma Echtenerbrug. De broers hadden contacten met honderden zendamateurs in geheel West-Europa, Algiers en zelfs in Israël.

De bevestiging van een contact met een andere zendamateur bestond dan uit het sturen van een zgn. Q.S.L. kaart, waar dan vaak ook de kwaliteit van de ontvangst en andere technische gegevens op vermeld werden. De hierbij afgedrukte Q.S.L.-kaart, die in 1961 naar Fedde is verstuurd, is daar een mooi voorbeeld van. De Q.S.L.kaarten vormden voor de zendamateurs een collectors-item. Het gaf hun ook een bepaalde status.

De uitzendingen werden ook vaak door 'gewone' mensen beluisterd. Ik kan mij de zondagochtenden nog goed herinneren, dat de Jansma's uitzonden, maar voor ons jongens van een jaar of 14 was er weinig leuks aan te beleven. De verhalen gingen uitsluitend over puur technische aangelegenheden en muziek werd er niet gedraaid.
Uit het voorgaande blijkt wel weer de veelzijdigheid op allerlei gebied.

Een foto van Jelle Jansma links, met een paar van de 'vaste' bezoekers, Arjen Schippers en Lolke v.d. Weide. De jongeman in het midden is onbekend. De foto is van 1951 en men staat voor het kantoortje van de garage.

We willen dit deel de gebroeders Jansma niet afsluiten zonder de zuster Rimkje hier nog te noemen. U treft hierbij een foto van haar aan, die gemaakt is tijdens het 25-jarig bestaan van de zuivelfabriek in Delfstrahuizen. Rimkje was, evenals Klaas, een van de deelneemsters aan het toneelstuk 'De Sulveren Skeaven', dat tijdens deze viering werd opgevoerd. Ze staat hier voor de directeurswoning in een prachtig Fries kostuum. De foto is geschonken door Arjen Joh. de Jong te Delfstrahuizen. Rimkje is geboren in 1903 en getrouwd met Lourens Klein, die smidsknecht bij Roukema aan de Turfkade was. Ze is in 1986 overleden.

De gebroeders Jansma zijn in 1968 gestopt met de garage. Fedde kwam als machinaal houtbewerker bij Schuitmaker in dienst. De garage werd verkocht aan de Fa. 'Werkvreugde' van dhr. Fingscheidt. Later is Sietse Oord eigenaar geweest en de latere eigenaar is Siebren Roest jr.
En zo kwam er een eind aan 'vele jaren' de garage van Jansma'. Uiteraard niet aan hun hobby's enz. De garage, die eigenlijk veel meer was dan vier muren met daarop een dak en een benzinepomp ervoor. Het was een plek waar men je te woord stond over zaken op technisch gebied. Een plek met sfeer. Vaak vuil, vettig, stinkend naar benzine, 's winters tochtig en koud, maar voor velen van ons een plek waar met warmte en nostalgie aan wordt teruggedacht.

• Rimke Jansma was geboren op 27 januari 1903 in een huis aan de vaart in Oosterzee in de gemeente Lemsterland.

• Lourens Looijenga: Nu wil het feit dat haar dochter Klaasje Klein, mijn moeder, haar herinneringen op papier heeft gezet. Ik heb daar in 2012 een boek van gemaakt. Hierbij het eerste deel als pdf-. Komt veel terug wat ook op deze pagina staat, maar nog wel meer ook….