In dit gedeelte zullen we ingaan op de historie van de Delfstrahuister school. De herinnering aan de schooltijd neemt in een mensenleven toch wel wat een aparte plaats in. Een school, met name de lagere school, betekent toch meer dan alleen maar een gebouw met een paar lokalen met daar omheen een groot aantal tegels. Het heeft sfeer, het roept herinneringen op. Men heeft er belevenissen, plezier, ruzie, vriendinnen en vrienden gehad. Bijna wekelijks zien we in de dagbladen oproepen voor een reünie van een bepaalde school. Daarom geven we in dit deel wat meer informatie over de scholen van Delfstrahuizen en Echten.

Op de geschiedenis van de Chr. school te Echtenerbrug gaan we hier kort in, omdat daar n.a.v. de gehouden reünie in 1984 een herdenkingsboek is uitgegeven. Overigens bestaat er vanwege de opening van de nieuwe Openbare school te Echtenerbrug "Twa yn Ien" in 1989 een leuk boekje, geschreven door de directeur R. Schuilenberg, met wetenswaardigheden over het openbaar onderwijs in onze drie dorpen met een aantal bijzondere leuke foto's. Het is nog steeds verkrijgbaar. Nu iets over de O.L. school in Delfstrahuizen. We zullen dat echter niet te diepgaand doen, omdat het dan weer op een gedenkboek gaat lijken. Eerst tonen we u één van de drie oudste klassenfoto's uit eigen bezit. Het heeft naar ons idee geen zin, om ze alle drie te plaatsen, omdat de kinderen die erop staan, nagenoeg allen zijn overleden. Van de foto, die we hier afdrukken heeft dhr. Van der Valk uit Oosterend bijna alle namen weten te achterhalen. Zelf konden we er ook nog een paar aan toevoegen.

De foto is 1 juli 1902 gemaakt. Hier volgen de namen: 1. meester Wijma, 2. onbekend, 3. Regina Bakker, 4. Aaltje Bloem (zus van no. 6), 5. Anna Hoeksma, 6.... Bloem (zus van no. 4), 7. Akke Th. Holtrop, 8. Fim Dijkstra, 9. Elsje Bosman, 10. Catharina Kroes, 11. Geesje de Boer, 12. Sjoukje de Jong (zus van no. 22 en 23), 13. meester Poelstra, 14. Janke Jonkman, 15. Sietske Jonkman, 16. onbekend, 17. Wouter Holtrop (zoon van Foeke), 18. Minne de Jong (broer van no. 25), 19. Tjeerd ter Heide, 20. Minne Bloem (neef van no. 4 en 6), 21. Jacob Kroondijk, 22. Jetze de Jong, 23. Foppe de Jong, 24.... de Boer (broer van no. 11), 25. Janke de Jong (zus van no. 36), 26. onbekend, 27, Roelof Kraak, 28. onbekend, 29. Franke Akkerman, 30. Freerk Heerema, 31. Hans Hoogeveen, 32.... Hoogeveen?, 33. Broer Th. Holtrop, 34. Lammert ter Heide, 35. onbekend, 36.... de Jong (broer van no. 18 en 25), 37. Ruurd Kok, 38. onbekend.

Een stukje historie Rond 1750 werd op last van "Het Hof van Friesland" voorgeschreven, dat in elk dorp een schoolmeester diende te zijn. Toegestaan werd, dat sommige dorpen samengevoegd mochten worden. Van leerplicht was vanzelf nauwelijks sprake. Gezien de sociale achtergrond van veel kinderen in onze streken en de slechte begaanbaarheid van paden en wegen was het schoolverzuim zeer groot.

Er was in de beginjaren ook alleen maar sprake van een winterschool. Uit de jaren voor 1787 hebben we geen namen van dergelijke winterschoolhouders, zoals de eerste onderwijzers hier vroeger werden genoemd. De opleiding van de onderwijzers stelde ook niet zoveel voor. Vaak werd er in de jaren voor 1790 's winters les gegeven door iemand die vanwege zijn beroep of vanwege de aard van zijn bedrijf 's winters wel tijd over had, zoals een schilder, een veehouder of timmerman. Ze kregen dan vaak een toelage van de Delfstrahuister Kerkvoogdij van f 25,- tot f 50,-.

Pas vanaf 1787 komen we de naam Cornelis Klasen tegen. Hij is hier winterschoolhouder geweest tot en met 1828. Over Cornelis Klasen is nog wel iets te vermelden. Op 11 mei 1806 trad hij in het huwelijk met Pietje Jeens. Op 14 februari 1808 werd er een zoon geboren, Klaas genaamd. In de jaren voor 1812 was het nog niet verplicht om een achternaam te hebben maar met ingang van dat jaar verplichtte Napoleon, dat iedereen een achternaam diende te hebben. Cornelis Klazes nam de naam Dijkstra aan als achternaam. In 1822 werd de Delfstrahuister school omgezet in "vaste school", wat inhield, dat er het gehele jaar door les werd gegeven. Cornelis K. Dijkstra had meer functies. Hij was bijv. ook dijksontvanger, wat hem per jaar f 110,- opleverde. Daarnaast was hij ook nog horlogemaker.

In 1815 werd hij belast met het ijken van botervaten van de boeren alhier. Een botervat mocht niet meer wegen dan 10 kilo. Klopte dit gewicht, dan werd het vat geijkt met een brandijzer. Het vat werd dan bij de boer gevuld met 40 kg. boter, zodat het geheel 50 kg. behoorde te wegen. Er was wel eens een enkele boer, die zijn nieuwe vaten van de kuiperij wel met water vulde, om zogenaamd de geur van het eikehout te laten verdwijnen, maar de ware reden was om het vat wat zwaarder te laten worden, om er iets minder boter in te hoeven doen. Dus het ijken was wel nodig en Cornelis K. Dijkstra was daarvoor dan ook beëdigd.

In het voorjaar van 1828 is hij overleden. Hij kampte met een slechte gezondheid. Een schoolopziener had de opmerking "Zwak van lighaam" al eens gemaakt. In de herfst van 1828 werd Cornelis K. Dijkstra opgevolgd door H. Nieboer uit Winschoten. Ook Nieboer had nogal wat nevenfuncties. Hij was o.a. voorzanger in de Ned. Herv. kerk, tegenover de school gelegen, en tevens klokluider, hetgeen hem f 6,.- per jaar opleverde. Harm Nieboer heeft het hier echter geen jaar uitgehouden, want op 1 februari 1829 vertrok hij naar Drachten. Zijn opvolger was Willem Siebes Schaaf. Hij was daarvoor ondermeester in Knijpe. Zijn vaste aanstelling kreeg hij in het najaar van 1829. Meester Schaaf heeft hier van alle onderwijzers het langst gestaan, namelijk 47 jaar. In 1832 werd hij onderwijzer 2e rang.

Iets over het schoolgebouw Tijdens de watervloed in 1825 had het schoolgebouw nogal wat schade opgelopen. Na de vloed is de school samen met de woning van de onderwijzer onder één dak gekomen. Het schooltje had ook maar één lokaal.

In 1834 kwam er een nieuw schoolgebouw, dat tot 1883 heeft dienst gedaan. In dat jaar werd de school verbouwd tot een school met 2 lokalen. Veel inwoners zullen zich die school nog wel herinneren of er de lessen hebben gevolgd.

Over meester Schaaf zijn nog wel wat leuke dingen te vertellen. Zo is er in verschillende bronnen het verhaal vermeld, dat hij in de zomer van 1860 met een aantal van zijn leerlingen een voettocht heeft gemaakt over de oude dijk, gelegen in het Tjeukemeer, die in de richting van Vierhuis loopt. De waterstand was toen zo laag, dat die oude dijk zichtbaar was.

Verder was Willem Siebes Schaaf ook op ander gebied toch wel een man van betekenis. Hij stond bekend als een prima redenaar en hij heeft ook een aantal bundeltjes met gedichten uitgegeven, waarvan zijn "Juny-liedjes voor de Schooljeugd" in mei 1865 de derde druk verscheen. Het bundeltje was geschreven naar aanleiding van de 50-jarige herdenking van de Slag bij Waterloo.

Een van deze gedichten drukken wij hierbij af. Op 16 januari 1855 had hij voor een groot aantal prominenten op onderwijs- en bestuurlijk gebied al eens een feestrede uitgesproken vanwege het 50-jarig onderwijsjubileum van zijn collega Siebe Jans Meijer uit Beneden-Knijpe. Schaaf had overigens in zijn eigen lagere schooljaren les gehad van meester Meijer.

Verder verscheen er in april 1872 een "Achttal Aprilliedjes voor de Schooljeugd" naar aanleiding van de 300-jarige herdenking van de inname van Den Briel door de Watergeuzen. In 1874 werd het bundeltje "Jubileumliedjes" uitgegeven. Dat was bij het 25-jarig regeringsjubileum van Koning Willem III. Verder hield meester Schaaf wel redevoeringen voor Friese Onderwijzersverenigingen.

Willem Siebes Schaaf was dus duidelijk een man met een "fin mear as in bears" en hij heeft voor Delfstrahuizen veel betekend. Verder nog iets over het loon van de onderwijzers uit de vorige eeuwen laten we dan als aanvulling op de wetenswaardigheden over meester Schaaf het jaartal 1860 eens nemen.

In vergaderingen van het gemeentebestuur van Schoterland op 23 april, op 28 augustus, op 18 oktober en 27 december, werden de traktementen van de onderwijzers uit de dorpen in Schoterland vastgesteld. Men had daar blijkbaar 4 vergaderingen voor nodig. Dat was voor de school van Delfstrahuizen als volgt:

Traktement voor den Hoofdonderwijzer:

a. vast traktement

b. 10 pct van het bedrag der ontvangen schoolgelden geraamd op

te zamen

f 420,-

f   30,-

f 450,-

Op welke wijze het schoolgeld in die jaren werd berekend, konden we niet achterhalen. Verder hadden onderwijzers er wel betaalde nevenfuncties bij.

Een klassenfoto van de 4 hoogste klassen, genomen op 1 mei 1918. De onderwijzers zijn links meester Van Straaten en rechts meester Van Dam. Voor, met bord: Wigle Ruiter, links: Piet Schippers, 2e naar rechts: Andries Idsenga. Boven o.a.: Bene Hulzinga, 2e rij o.a.: Anna Ruiter.

Met de vaak slechte paden en wegen was het in vroeger jaren voor de kinderen geen pretje om de school te bezoeken. De gemeente Schoterland heeft rond 1915 al eens een kaart van de wegen gemaakt, waar de loopafstanden op stonden vermeld. Volgens die opgave was de tijd, voor kinderen van de hoek Tjonger - Pier Christiaanvaart via de Zevenbuurt ca. 45 minuten en vanaf Vierhuis naar de school ca. 30 minuten. Vreemd genoeg was er voor de kinderen van Schoteruiterdijken geen opgave. Die zullen zeer waarschijnlijk wel de scholen te Langelille of Bantega hebben bezocht.

Na Willem Siebes Schaaf werd meester Wijma als hoofd benoemd. Oeds Wijma, afkomstig uit Fochteloo, heeft hier van 1876 tot aan zijn pensionering in 1910 gestaan. Meester Wijma staat op de eerder afgedrukte foto links bovenaan. Hij is in 1924 overleden.

Na meester Wijma kwamen er enige schoolhoofden die hier niet lang hebben gestaan, nl.

• D. Blom: van 1910 tot 1911
• G. de Beer: van 1911 tot 1912
• Y. Visser: van 1912 tot 1914
• K. Kingma: van 1915 tot 1918 (vertrokken naar Rotsterhaule)
• P. van Dam: van 1918 tot 1921 zie ook Delfstrahuizen
• H. Stapert: van 1922 tot 1929.
• Meester Stapert vertrok ook naar Rotsterhaule, waar hij tot 1953 heeft gestaan.
• A. Hoekstra: van 1929 tot 1932
• M. Huisman: van 1932 tot 1938

Tijdens deze periode, om precies te zijn op 1 juli 1934 viel de school bestuurlijk onder de gemeente Haskerland.

• C. van der Woude: van 1938 tot 1950
• H. Stapert: als waarnemend hoofd van 1 april 1950 tot 30 juli 1950
• R.J. Oosterhof: van 1 juli 1950 tot 1952
• H. Groenhof: van 1952 tot 1955
• M.W.H. de Weert: van 1956 tot 1959
• D.M. Bonnema: van 1960 tot 1970
• G. Pijlman: als waarnemend hoofd wegens ziekte van meester Bonnema van 20 mei 1970 tot 23 juni 1970 en als tijdelijk hoofd van 1 aug. 1970 tot 17 sept. 1973.
• R. van de Graaf*: ook tijdelijk van 17 sept. 1973 tot de opheffing van de school op 1 aug. 1974.

Een klein overzicht van het aantal leerlingen van de school. Het gaat te ver, om van elk jaar het aantal leerlingen hier af te drukken, maar uit de cijfers blijkt duidelijk dat er in de vorige eeuw met name 's zomers veel meer leerlingen de school bezochten. Zo waren dat er bijv. in 1825 maar liefst 88. Het dorp had in de vorige eeuw ook aanmerkelijk meer inwoners. Het aantal bedroeg zo rond 1850 meer dan 300. Het leerlingenaantal schommelde in die jaren 's zomers rond de 80 en 's winters rond de 50. Rond de eeuwwisseling was dit aantal ongeveer evenveel, maar dan zien we in de jaren die daar op volgden toch geleidelijk een lichte afname.

OLS. Delfstrahuizen tussen 1922-1929. Bovenste rij v.l.n.r.: Geert v.d. Molen, Jacob Hulsinga. Wigle Ruiter, Jan T. Visser, Thijs v.d. Molen, Sjoerd v.d. Molen, Eeltje Idzinga, meester Stapert. Midden: meester Van Straaten, daarvoor Zwaantje de Vries, Jeltje Bakker, Aaltje Krekt, Roelofje Bos, Trijntje Wijma, Tim Visser, Siep Bakker, Trijntje Knijpstra, Niesje v.d. Wal. Derde rij: Klaasje Poepjes, Trijn Hulsinga. Gertruida Poepjes, Klaasje J. Poepjes, Boukje Poepjes, Albertje Strampel. Vierde rij: Kees Knijpstra, Lukas Mulder, Harm de Vries. Vijfde rij: Renze Poepjes en Pieter Poepjes.

OLS. Delfstrahuizen tussen 1922-1929 Bovenste rij v.l.n.r.: meester Stapert, Pieter de Vries, Wietse Poepjes, ?, Hendrik van Dijk, Jelle Jacob Poepjes, ?, ?, ?, meester Van Straaten. Tweede rij: Roelofje Bos, Truida Poepjes, Jantje Poepjes, Geertje Poepjes, ?, Richtje Bos, Mina Dam, Trijntje v.d. Molen, Geeske de Jong, ? Derde rij: Wietse Poepjes, Liekel Poepjes, Jelle Poepjes, ?, Anne de Vries, Lukas v.d. Molen, Kees Knijpstra. Vierde rij: Pieter de Vries, Lute Bos, ?, Andries Idzinga.

Deze foto, ook van de hoogste klassen, is van wat latere datum, zo rond 1935. Hij is genomen op het schoolplein en de woning was het huis van de hoofdonderwijzer; in dit geval meester Huisman. v.l.n.r: K. Bakker-v.d. Veer; Betje Wieling, Renskje Ruiter; Griet Ruiter; ?, Sietse Ruiter; Hans Poepjes, H. Schokker; Aaltje de Jong, ?, Martha de Jong. Tweede rij: Jantje Poepjes, ... Bakker; meester Hoekstra en zoontje, ?, Anna de Jong, ... Schokker; ?, Froukje Kelderhuis en Renske Hulsinga. Zittend: Klaas Bakker; Hendrik Ruiter, Wietse de Jong, ... Strampel, ?, Germ De jong, ?, Wietse Strampel. Meester P. van Straaten.

Zo waren er in 1936 nog maar 49, maar in de oorlogsjaren was het aantal weer iets hoger. In 1940 57 en in 1943 55. Vanaf 1946 zijn er "Verklaringen tot instandhoudingen", wat betekent, dat dan het aantal kritiek begint te worden om de school in stand te houden.

Enkele aantallen:

• 1950 40 kinderen
• 1960 33 kinderen
• 1970 27 kinderen

In het jaar van de sluiting, 1974, was het aantal onder de 20 gedaald.

Toch was men na de oorlog, ondanks de voornoemde daling van het aantal leerlingen, tot de overtuiging gekomen, dat er een nieuwe school moest komen. Het oude gebouw voldeed bij lange na niet meer aan de eisen en was, afgezien van de verbouwing in 1883, almeer dan honderd jaar. In 1952 vond de aanbesteding plaats van de nieuwe school en het Proces-verbaal van de gunning drukken we hierbij af.

De opening vond plaats op 15 juli 1953. De burgemeester van Haskerland Mr. Hoekstra heette veel genodigden en belangstellenden welkom en vertelde enkele wetenswaardigheden uit de geschiedenis van de school. Vervolgens werd er door de kinderen op het schoolplein een lied ten gehore gebracht, waarna de burgemeester de deur van de school opende en daarna konden de aanwezigen de school bezichtigen. Na de opening ging men naar café Wind, waar enige sprekers nog het woord voerden en de dag werd afgesloten met een schoolfeest. Zoals al eerder opgemerkt begon het aantal leerlingen langzaam maar zeker af te nemen en in november 1969 kwam er een advies van de Inspecteur van het lager onderwijs, dat een Verklaring tot instandhouding in plaats van elke drie jaar nu elk jaar diende te worden aangevraagd.

Op 3 april 1970 werd het verzoek ingewilligd en zo ging dat ook in de volgende jaren tot.en met 1974. Maar op 1 augustus 1974 viel het doek definitief voor de Delfstrahuister school en werd op die datum opgeheven. Het personeel werd ontslagen en de leerlingen, totaal 21, gingen naar de nieuwe school te Echtenerbrug. De gebouwen zijn verkocht aan dhr. Pulles uit Rutten.

Een schoolfoto uit ongeveer 1946, waarschijnlijk eerder. Achterste rij v.l.n:r: meester Van der Woude, Jacob Poepjes, Jan Mast, Lucas v.d. Molen, Harm Mast, Stoffel Bosma, onbekend, en meester Van Straaten. Tweede rij: Hendrikje V.d. Molen, Trijntje Schram, ? Bosma, Grietje van Eyck, Annie Mulder, Margje v.d. Molen, Jitske v.d. Molen, Renske van Eyck. Derde rij: onbekend, onbekend, onbekend, Corrie Poepjes, onbekend. Vierde rij: Jan Schram, ? Bloem, Hendrik v.d. Molen, Johannes Bloem en Germ de Jong. Vooraan: Wietse Bos, ? de Jong, onbekend, onbekend.

Een foto van een aantal kinderen en begeleidsters uit 1971. De namen zijn v.l.n.r. boven: Alie Strampel-Veenstra, Marten Strampel. Tweede rij: Juf de Vries, Harm Strampel, Harm Jan Muurling, Pietje Schokker, Annie Visser, Lientje Ruiter, Dirkje Erkens, Sjoukje Hoekstra, Roelofje Mulder, Trien Poepjes, Antje de Vries, Jopie Hulzinga. Derde rij: Johannes Dijkstra, Jappie Erkens, Mia Bonnema, Grietje Visser, letske Poepjes, Ans Mulder, Sippie Poepjes, Ali Hoekstra, Henkie Mulder en lmke Hoekstra. Vierde rij: Koop Meindert Schokker, lnge de Vries, Dirkje Huizinga; Johannes Smid, Annigje Strampel, Lammert Ruiter, Anja Strampel, Thea Strampel, Corry Hultinga en Wieger Hoekstra.

* Zoals beloofd de foto van de schoolbevolking van het allerlaatste schooljaar 1973/1974. Als nieuwbakken inwoners van Friesland waren wij het personeel van de school. De nieuwe was al in aanbouw: Echtenerbrug.
Waarom het (toen nog betrekkelijk) nieuwe schooltje ' Oan é Mar' genaamd op deze plek is gebouwd is ons nooit duidelijk geworden. Thans is het tweelingdorp zeer uitgebreid en populair: 50 jaar geleden was dat natuurlijk anders.

Enkele leerlingen zijn al op jonge leeftijd overleden. Leuk is, dat de latere moeder van Sjinkie Knecht ook op de foto staat. De twee lokalen zijn door latere bewoners tot één ruimte verbouwd, het schooltje heeft een culturele bestemming gekregen. We hebben het nog niet zo lang geleden weer eens bezocht en René heeft er zijn 70-ste verjaardag gevierd! Het fraaie schoolhuis is er ook nog; eenzaam kijkend over het meer.

René van de Graaf