Ir. D.F. Woudagemaal. Gemaalweg 1, 8531 PS Lemmer: www.woudagemaal.nl

|    1    |    2    |

Van Tresoar Collecties

Kaart van de dijkdoorbraak van 1701 bij de voormalige Teroelster Kolk, op de plaats van het huidige ir. Woudagemaal. (Gescheurt door den storm van den 15en, 16en, 17en en 18en October 1701)

Wikipedia: Tacozijl (Fries: Teakesyl) is een buurtschap en sluis in de gemeente De Friese Meren in het zuiden van de Nederlandse provincie Friesland. De sluis ligt bij de monding van de Ee in het IJsselmeer, tussen Lemmer en Sondel. De buurtschap omvat een groter gebied, lopend vanaf De Ledijk tot en met De Oude Duiker (de Prinses Margrietsluis). Tussen Lemmer en Tacozijl ligt de polder de Mudsert en Klaas Kamp. Hierop ligt aan de oostkant een watersportcentrum die de naam draagt van de buurtschap. Ten zuiden daarvan staat het Ir. D.F. Woudagemaal, dat op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat.

Het Ir. D.F. Woudagemaal is het grootste stoomgemaal ter wereld ooit gebouwd, en dat zo nu en dan ook nog in werking is. Het gemaal bevindt zich in Lemmer nabij Tacozijl in Friesland. Het wordt gemiddeld eens per jaar gebruikt, tijdens perioden met veel regen en wind, om het Friese boezemwater op het vereiste peil te houden als het J.L. Hooglandgemaal bij Stavoren door omstandigheden onvoldoende capaciteit kan leveren. Sinds 1998 staat het gemaal op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. Bron Wikipedia

Stoomgemaal te zien vanaf de Zeedijk 1918

Afdruk van Gerben D. Wijnja. 1918: De vlag woei nog maar enkele dagen boven in de top van de hoge schoorsteen van het in aanbouw zijnde nieuwe stoomgemaal bij Lemmer, ten teken, dat de laatste steen er aan gelegd was. Tijdens een vreselijke onweersbui is de schoorsteen getroffen door het hemelvuur, waardoor de helft, ongeveer 30 k 35 M., naar beneden stortte, terwijl het onderste gedeelte tot zelfs de gebetonneerde fundering geheel scheurde. De bliksemafleider was nog niet ontvangen en dus nog niet geplaatst.

Foto van Elly Smid

• Elly Smid: Zondag 16 juni 1918 was de bliksem in de schoorsteen ingeslagen. 30 meter stortte in en de andere dertig meter scheurde. Men moest de hele schoorsteen afbreken. Pas in december 1918 ging men over tot de afbraak van de schoorsteenruïne, daarbij geholpen door de storm in de nacht van 2 en 2 januari 1919 die de resterende delen deed omwaaien. tot eind maart waren ze bezig met het opruimen en het schoonmaken van de nog bruikbare stenen. In juni 1919 startte men met de nieuwe schoorsteen. De kosten voor de herbouw waren inmiddels verdubbeld.

Links: H. M. in gesprek met de burgemeester bij de Truitjezijlbrug te Lemmer. Midden: Mevrouw Eysinga in Friesch costuum, ter verwelkoming van H. M. Rechts: Het stoomgemaal gezien van de landzijde.

De Prins 1920: Officiële opening van het Provinciaal Stoomgemaal (het grootste ter wereld) te Lemmer, door H. M. de Koningin en Z. K. H. Prins Hendrik der Nederlanden - H. M. stelt persoonlijk het stoomgemaal in werking door een druk op een elektronische knop. Een evenement van betekenis voor Friesland!

De Koningin onderhield zich vervolgens met verschillende genodigden, o. w. de Commissaris der Koningin in Groningen, prof. J. C. Dyxhoorn, hoogleraar te Delft, die de machines mede ontworpen heeft, de heer Smulders, fabrikant der stoommachines, de heer Anema, de opzichter, die de leiding bij het werk gehad heeft met gebroeders Broersma uit Harlingen, de aannemers van hot gebouw, met de heer Elzelingen, hoofdingenieur van de provincialen waterstaat in Zuid-Holland en oud-lid van de Lauwers-zee-commissie en de Statenleden Sijtsma, L. Zandstra, J. L. Oosterhoff en S. v. d. Burg, met de Eerste Kamerleden Binnerts en Bergsma, de heer G. A. Escher, oud-lid der Lauwers-zee-commissie, oud-hoofdingenieur-directeur van de Rijkswaterstaat. De heer Smulders bood de Koningin een pracht werk aan, getiteld: De bemaling van de Frieschen boezem.

Na de historische redevoering van de Commissaris der Koningin, gaf de heer Wouda, hoofdingenieur van de Prov. Waterstaat, de vereiste toelichtingen op het grootse werk, dat hier is tot stand gekomen; per etmaal kunnen 6 miljoen kub. meter water naar zee worden afgevoerd. Het stoomgemaal staat op een half uur afstand van De Lemmer; het machinegebouw is 60 M. lang; de schoorsteen is 60 M. hoog en werd, toen hij nagenoeg voltooid was, door de bliksem getroffen, zodat men tot nieuwen bouw moest overgaan; de grootste stoommachines hebben vliegwielen van 4½ M. middellijn.

Nog een leuke anekdote: Toen prins Hendrik het stoomgemaal bij Tacozijl opende, vroeg hij aan de heer Wouda: "Weet u wat de overeenkomst is tussen ons? " Wouda antwoordde: "Tot mijn spijt niet, Koninklijke hoogheid". "Wel", zei de prins, "u bouwt gemalen en ik ben prins-gemaal."

Foto van: Thomas Coehoorn: Via mijn Mem kreeg ik deze foto van de stokers van het stoomgemaal uit de tijd dat er nog met kolen gestookt werd.

Het verhaal gaat dat in de crisisjaren (dertiger jaren) de vrouwen zeiden "It reint goud" als het weer weer eens langdurig regende, vissers die vaak onder deze slechte weersomstandigheden niet naar zee gingen, konden dan aan het werk als stoker. Er kwam dan toch geld binnen. Het zware tijdelijke werk werd goed betaald.

Op de foto's staan de volgende Lemsters. Van links naar rechts: Roel de Hey, Gerrit Rottiné (mijn pake), Jurjen Bootsma (Jút), Jaap Visser (fan Anne Ybel) en Berend Scholten (Fodde).