Ja de jaren zestig. Ook ik heb ze uiteraard meegemaakt. Maar zo heftig als het dat was op het wereld toneel, heb ik dat voor mezelf in Lemmer niet ondervonden. In januari verschijnt er een bericht in de Leeuwarder Courant, waarin melding wordt gemaakt van het nieuw te creëren woonplan in Lemmer, “Het Rienplan” uiteraard zo genoemd naar de aan de zuidzijde van dit gebied lopende waterweg de Rien. Het bestond voor het grootste deel toen nog uit weiland, op de Polderdijk na, daar stonden al een aantal woningen richting Oosterzee/Tjeukemeer

De woonruimte die we in de woning in de Urkerstraat hadden gekregen, was aardig wat ruimer dan de ruimte die we in de Schans hadden gehad. We konden dan ook veel meer in de woonkamer in de keuken of desnoods op de grote slaapkamer aan de achterkant met elkaar spelen en stoeien. Dit gebeurde eigenlijk alleen maar met Sake, de anderen waren immers al zoveel ouder, dat die er of niet waren of er geen zin meer in hadden. We kregen een moderner radio en zo gingen wij als gezin Visser ook mee naar de tijd van de naderende muziek revolutie.

Ook ging ik nu met de buurjongens Jan en Cor Koehoorn elke week naar de zondagsschool, georganiseerd door de Nederlands Hervormde Kerk in Lemmer. Dit werd gehouden in het gebouw naast de Gereformeerde kerk (Ûs Haven) aan de Nieuwburen. We werden denk ik in het begin afwisselend gebracht door één van onze ouders. Je kreeg een klein boekje met daarin versjes of psalmen. Die dan werden voorgelezen en door de wat oudere kinderen voorgedragen. Van mijn moeder kreeg ik elke week een stuiver mee, waarmee je spaarde voor leuke dingen en het Kerstfeest aan het einde van het jaar. Voor elke 10 cent kreeg je een zegel die je in je boekje kon plakken.

Ik heb heel vaak en lang gedacht dat mijn ouders eigenlijk nooit op vakantie of zo gingen. Mijn moeder leek wel altijd thuis te zijn. Maar nu ik later hun foto albums heb bekeken, blijkt die gedachte niet waar te zijn. Ze waren eigenlijk voor mensen die een eigen viszaakje hadden, vrij veel op pad. Zo ook weer in februari van dit jaar, toen ze op vakantie gingen naar tante Baukje de Rook, in Groningen. Zij was een oudere zus van mijn vader en weduwe van Jacob de Rook, jarenlang raadslid voor de communistische partij in Lemmer. Hij hield zich in de oorlog bezig met het ondergronds verzet en werd na zijn arrestatie door de SD in 1941, via de gevangenis in Scheveningen, overgebracht naar het concentratiekamp Büchenwald waar hij in 1942 overleed. Waar ik logeerde als mijn ouders weg waren wil me niet te binnen schieten.

Al vroeg in dit jaar krijgen we de voormalige evacués uit Schiedam, de Krabbendams, op visite en wel helemaal op een brommer (hoewel ik dit wat fors vindt uitgedrukt voor de op de foto’s staande uit de kluiten gewassen solex). Ondanks dat de oorlog al vijftien jaar geleden is, is het contact tussen beide families altijd blijven bestaan en komen ze afwisselend bij elkaar op visite.

Mijn broer Frans komt weer es thuis van een verre en exotische trip gemaakt met de coaster waarop hij vaart en neemt tot onzer verassing twee kleine schildpadden mee, die wij nog jaren als huisdier hebben gehad. Probeer dat tegenwoordig eens met al die regelgevingen. De op de foto bij mij liggende hond is die van de buren, de familie van der Hof.

De twee schildpadden hebben inderdaad vele jaren deel van ons huishouden uitgemaakt. Meestal verbleven ze gewoon in de keuken of huiskamer, je hoefde er eigenlijk alleen maar op te letten dat je niet op één ging staan en dat je de kleine hoeveelheden poep die ze produceerden, opruimde. Meestal poepten ze echter wel op een uitgespreide krant. En natuurlijk het geven van hun dagelijkse voedsel en drinkwater. Het voedsel bestond hoofdzakelijk uit groenvoer, zoals sla.

Zeker in de winter kwamen ze niet buiten en zochten ze een warm en niet te druk plekje op om daar hun winterslaap te houden. Meestal kropen ze dan achter de kachel weg. Zomers werden ze natuurlijk ook wel eens buiten in de tuin gelaten. Zo zijn we één van de twee enkele dagen kwijt geweest toen we deze niet meer terug konden vinden. Want ondanks dat ze niet zo snel waren was hij ons toch ontglipt.

Ja, kun je anders verwachten van de oplettendheid van kleine kinderen. Deze had zich verstopt in de rabarber planten van de familie Koehoorn naast ons. Hoelang ze bij ons geleefd hebben kan ik niet met zekerheid zeggen, maar zeker enige jaren. De ene heeft het wel veel langer volgehouden dan de ander. We gaan alweer voorzichtig richting voorjaar.

Op de kleuterschool de Aak, gaat alles zijn rustige gangetje. Want ik kan mij niet voor de geest halen dat er daar schokkende zaken voorvielen. Buiten schooltijd speel ik nog niet met de kinderen die bij mij in de klas op school zitten. Dat is nog voorbehouden aan de buurkinderen. In april van dit jaar wordt Hans Zwart kampioen van Friesland met tafeltennis. Lemmer speelde in die tijd een redelijk vooraanstaande rol in het Friese tafeltennis.

Ook komt in deze periode het voorstel van de gemeente Lemsterland, om de gemeentegrond met een stukje Noord Oost Polder te doen uitbreiden, om dat wat zich rondom het havengebied zal voltrekken, met betrekking tot industrie en dergelijke, binnen de besluitings bevoegdheid van de gemeente Lemsterland te hebben en niet afhankelijk te zijn van de gemeente Noord Oost Polder. Deze uitbreiding zal het latere “Lemstervaart” worden. Dit waar nu ook al de sportvelden van de beide voetbal verenigingen die Lemmer rijk is, liggen.

Tevens is het dit jaar al weer 15 jaar geleden dat Lemmer werd bevrijd (17 april 1945) en uiteraard dus geheel Nederland van de Duitse bezetting. Dit moest natuurlijk groots gevierd worden. Er werd er in die tijd een behoorlijk spektakel van gemaakt. Een ieder verkleedde zich (had blijkbaar ook vrij??) en er werden optochten gehouden, waar iedere buurt aan mee deed met een opgemaakte wagen of iets dergelijks.

De Lemster drumband liep uiteraard voorop, verkleed en wel. De tambour-maître Yke Coehoorn (de vader van Appie Coehoorn) was verkleed als een soort Dorus, met snor en al. Ook mijn broer Jelle liep dit jaar mee, met een wagen in de optocht. Voorstellende een bootje dat in de rietkragen verstopt lag voor de vijand. Of dit uit ging van de Zeebuurt of van de Lagere Technische School, dat weet ik niet. Voor zover ik mij herinner, werd er eenmaal in de 5 jaar een optocht gehouden.

Ook loopt men nu al vooruit op de aan te leggen snelweg door de IJsselmeerpolders vanuit het westen van het land, zeg maar de randstad, lopend via Lemmer door het Tjeukemeer naar Joure. Voor dat het echter zover zal zijn, zal er nog heel wat water door de Rien vloeien. Hieraan vast zit natuurlijk ook direct de mogelijkheid om Lemmer, ook recreatief naar een hoger niveau te tillen. Maar de gemeente zelf is arm en zal grotendeels afhankelijk zijn van subsidies van het Rijk. En zoals we allemaal weten, ligt Friesland vanuit Den Haag wel erg ver weg. Zeker als er vanuit het westen naar gekeken wordt.

Andersom, als het bijvoorbeeld gaat om het innen van belastingen, is de afstand vanuit Friesland naar Den Haag ineens een stuk kleiner en weten ze het Noorden wel te vinden. Maar voor de plannen van Lemmer is veel geld nodig. Heel veel geld. Door de aan te leggen weg, zullen zowel industrie als recreatie waarschijnlijk een grote vlucht maken. Immers, binnen een uur is men dan vanuit het drukke Amsterdam in het rustige Friesland en Lemmer zal dan de eerste halte zijn. Er is de aanleg van een industrie terrein gepland, waardoor het strand verplaatst moet worden richting het Ir. Woudagemaal. Ook de aanleg van nieuwe kampeerterreinen aan de Plattedijk, de aanleg van een jachthaven aan de Zijlroede, er zal een slecht weer accommodatie nodig zijn voor de verwachte toeristen en ga zo maar door, krijgen nu reeds de nodige aandacht.

Maar ja, daar heb je als vijf jarige allemaal geen weet van. Het leven buiten schooltijd speelt zich af in de Urkerstraat en achter de tramdijk. Ondanks dat zie je zo nu en dan dingen veranderen, misschien dringt het dan nog niet tot je door, maar je ziet ze wel. Want het oude strand zoals de Lemsters het kennen zal over niet al te lange tijd tot het verleden behoren.

De zomer nadert nu snel en men probeert in Lemmer nog snel een schippersinternaat te stichten. Zo wordt het zomervakantie en kunnen we de gehele dag buiten spelen zonder naar school te hoeven. Dat gebeurt in de meeste gevallen met de kinderen van de familie Koehoorn en van der Berg. Zo maken Cor, Jan en ik, dankbaar gebruik van het houten hobbelpaard dat vanuit de Schans mij achterna gereisd is.

De trambaan die bij ons achter de huizen langs loopt, gaat over in handen van de Nederlandse Spoorwegen en zo heet de trambaan ineens spoorweg en de tram is een trein geworden. Aan de oude locomotief die bij ons achter langs rijdt, is echter geen verschil te zien.

We reizen weer es af naar Leeuwarden om de kennissen van mijn moeder daar te bezoeken en verder wordt deze zomer vooral gebruikt om richting Gaasterland te fietsen. Nu hoefde ik dat zelf nog niet te doen gelukkig. We gingen in dit geval niet met de familie Koehoorn op pad, maar met de familie Eilers van tegenover ons en kennissen van hen, de familie Visser, Jaap en Lies. Zij hadden twee dochters, Suze en Klazina. Veelal kwamen we terecht bij de speeltuin van Jans in Rijs.

Ik ben de fotograaf bij de trouwerij van Jan Koehoorn en Martha van der Berg. Wat ben ik later vaak jaloers geweest op die foto, ik had de rolverdeling liever andersom gezien. Dan had ik in ieder geval kunnen zeggen dat ik met het mooiste meisje van de buurt getrouwd was geweest. Ik denk dat Martha het eerste meisje is geweest waar ik verliefd op was, zonder te weten wat dat betekende of inhield. Natuurlijk moest ook de gehele crew op de foto.

Van dat spelen werd je natuurlijk behoorlijk vuil en dat moest er dan ’s avonds weer afgewassen worden. Ondanks dat wij nu in het bezit waren van een heuse douche, werd er om mij te wassen toch nog vaak gebruik gemaakt van het aanwezige lavet in de bijkeuken. Ik paste daar nog perfect in, dus dat leverde geen problemen op. Ik denk dat het voor mijn moeder wat makkelijker was en ze minder risico liep om zelf nat te worden.

De Lemster week gaat ook weer voorbij en zo zitten we dan alweer aan het begin van een nieuw schooljaar. Ook nu worden er foto’s gemaakt, maar of er een groepsfoto bij was, geen idee. Ik ben deze in ieder geval nog nergens tegengekomen. De Aak was een bijzonder neutrale kleuterschool, wat volgens mij inhield dat er hoofdzakelijk kinderen van Katholieke en z.g. Openbare gezinnen naar toe gingen.

Dat blijkt volgens mij ook wel aardig uit de kinderen die je op de klasse foto uit 1959 ziet. Al zal een enkele uitzondering uiteraard de regel bevestigen, waarom zul je je kind ver weg brengen als er vlak voor de deur een kleuterschool staat. Wat ik wel vreemd vindt, is dat ik mij totaal geen juf Roosje kan herinneren.

Wel een juf Annie, volgens mij later of toen al getrouwd met Gauke Bootsma. Naast dat ik zelf niet op die foto sta, mis ik ook bijvoorbeeld, Bertha Vlig, Martha van der Berg en Annigje Bron. Annigje Bron woonde in het hoekhuis van Schoklandstraat en Wieringerstraat tegenover de kleuterschool de Aak, zij hadden een volière in de tuin, waar in mijn beleving, elk jaar een fazant een nest vol eieren had. Maar misschien zijn zij daar ook wel later pas komen wonen?

Verder herinner ik mij nog dat we bij een les, tekeningen moesten maken en dat ik een tekening maakte van het opspuiten van het industrie terrein en het nieuwe strand. Ik kon het blijkbaar redelijk goed, want ik mocht met de tekening bij de klassen langs om deze aan de juffen te laten zien.

Ik was toen blijkbaar al een vrij verlegen jongetje want voordat ik ook maar in de buurt van één van de andere lokaaltjes kwam, was ik al drie keer naar de wc geweest om mijn tekst te repeteren. Maar tenslotte is het mij toch gelukt en een ieder vond het mooi, of althans zei dat men het mooi vond.

In de gemeenteraad komt het eerder ter sprake gebrachte stuk grond van de gemeente Noord Oost Polder weer ter sprake en komt zelfs minister van binnenlandse zaken, mr. Toxopeus naar Lemmer. Verder wordt bekend dat de Amsterdamse houthandel de firma Groot, besluit naar Lemmer te komen op het nieuwe industrie terrein.

Ook komt er een scheepsbouw bedrijf, dat voornamelijk sloepen en reddingsboten zal vervaardigen. Er zal uiteraard nog veel meer zijn gebeurd in Lemmer, maar dat raakt mijzelf of mijn naaste omgeving niet of nauwelijks en heeft dus geen plaats in mijn verhaal. Het enige wat ons allen nog wel raakte, was de enorme hoeveelheid regen, die rondom Sint Nicolaas en mijn verjaardag naar beneden kwam. Het was echt bar en bij ons achter huis stond de boel dan ook behoorlijk blank.

Zo eindigt dit jaar in een natte bedoening. Het stoomgemaal moest wel twintig dagen draaien om het water op de Friese boezem weer op het gewenste peil te krijgen. Dan gaan we richting Kerst, waarbij ik ditmaal mee kan naar de Kerstviering van de zondagsschool. Allemaal in het donker naar die grote mooi verlichte kerk. Moeder zal ongetwijfeld mee zijn geweest.

Daar werden ook de Kerst geschenken uitgedeeld. Wat geschenk het eerste jaar was weet ik niet meer, de jaren erna kreeg ik steeds een boek. Of het dat eerste jaar gebeurde of in een van de jaren erna, dat weet ik niet meer maar het mooiste was eigenlijk dat toen we weer naar huis gingen het begon te sneeuwen, dus witte Kerst. Heel mooi en iets wat op dat moment iets magisch had. De gemeente werkt nog steeds aan het plan om in Lemmer een internaat en school voor de schippersjeugd te realiseren. En zo gaat het langzaam naar het nieuwe jaar en richting de grote school.