Hier zien we rechtsachter de grote lantaarn, die de voorloper was van de vuurtoren, deze werd omstreeks 1800 met kolen en houtvuur gestookt.

Ontwerptekening van een lichtstaander of havenlicht bij de haven te Lemmer.

Juli 1896: Door den minister van Waterstaat is het werk van het verplaatsen van het groote haven- en kustlicht te Lemmer naar den Westhavendam en het plaatsen van een ijzeren lichtstaander op den kop van den Oosthavendam gegund aan de laatste inschrijvers M. de Vries en L. Zandstra te Lemmer voor f 13,730.

Bron: bovenstaande 4 afdrukken: www.frieskaartenkabinet.nl 

September 1939: LEMMER. Met het oog op de scheepvaart, die de Lemster haven binnenkomt, en de vaart naar de thans in aanbouw zijnde toegangssluis tot het kanaal in den Noordoostpolder, wordt er van den Oostelijken havendam een gedeelte van ongeveer 50 Meter weggenomen. Het groene havenlicht, dat er op staat, ie er afgenomen en een eindje teruggeplaatst (ongeveer tot de bocht tegenover den vuurtoren). Op het eindpunt van dien dam wordt echter voorloopig nog een ander licht ontstoken.

Hier zijn ze de fundering aan het maken voor de vuurtoren.

LEMMER. Vandaag (donderdag 23 november 1978) is het 10 jaar geleden dat de omstreeks 1890 op de Westhavendam, geplaatste vuurtoren door toedoen van slopers tegen de vlakte is gegaan.
De 19 meter hoge ijzeren vuurtoren, die toen de dijk om de Noordoostpolder gereed kwam zijn functie verloor, stond op een verhoging van de Westhavendam, circa 50 meter van het bedrijfspand van Mulder en Rijke aan de Vuurtorenweg. Die verhoging is het enige 'lijfelijke' wat nog herinnert aan het lichtende baken, eens zeer belangrijk voor de scheepvaart.

Eén van de Lemster vissers, de heer Andries Visser uit de Parkstraat, vertelde ons dat er een groen licht op de Oosthavendam (ter hoogte van wegenbouwbedrijf van der Wal) en een rood licht op het eind van de Westhavendam (buitenjachthaven De Friese Hoek) stond. Wanneer een schipper recht de haven in, dus tussen de twee genoemde dammen door, wilde varen, diende hij komende uit het zuiden (Schokland) het witte licht precies tussen het groene en rode licht te houden.

De vuurtoren, die waarschijnlijk vrijwel tegelijk met de in 1887 gebouwde Lemstersluis gebouwd werd, stond halfweg de naar het zuiden wijzende Westhavendam. De dammen werden aan het eind van de 19e eeuw aangelegd om Lemmer van stormvloeden te behoeden. De Westhavendam was hoger dan de Oosthavendam, omdat eerstgenoemde bij de meest voorkomende harde westenwind het woeste Zuiderzeewater moest keren.

Boven op het hokje aan 't eind van de Westhavendam heeft ook eens een mistklok gestaan. September 1881 bood het toenmalige waterschap "De Lemstersluis" het gemeentebestuur van Lemsterland aan een mistklok op de Westhavendam te plaatsen. Tevens zou het waterschap zorg dragen voor het onderhoud.

Dat aanbod heeft het gemeente bestuur in dank aangenomen. Volgens de heer Andries Visser moesten de vissers en andere varende op de Zuiderzee bij slecht zicht op de misthoorn varen. "Een vreselijk lawaai maakte dat ding. Je moest wel een hele goede Lemster zijn om door die herrie heen te kunnen slapen".

Beschrijving van Steven Visser: "De vuurtoren is toendertijd gemaakt door Frans ten Veen. (Smid) Hij was de vader en schoonvader van Jacoba ten Veen en Steven Visser. Bijgenaamd (Grutte Steven)"

De originele vuurtoren werd in 1910 gebouwd en in 1968 gesloopt.

Hier alles nog zoals het meer dan honderd jaar geleden aangelegd is. Het fraaie lijnenspel van de oude gording; de vuurtoren op zijn heuveltje; de dam waarop duidelijk te zien is dat de stenen naast het looppad aangesmeerd waren en verder naar beneden niet. Aan beide kanten nog de vrije zee en de Oostdam nog niet ingekort. Er is daar heel wat veranderd en niet ten goede. Maar het heeft bijgedragen aan de vooruitgang en de welvaart van ons dorp en over een aantal jaren is er niemand meer die het zo gekend heeft en er met weemoed aan terugdenkt.

April 1950: Door de aanleg van de Noordoostpolder, heeft de vuurtoren op de Oostelijke havendam van Lemmer, geen taak meer. Daarom heeft de Gemeente Lemsterland besloten hem af te breken. De inwoners van Lemmer, die zeer aan 'hun' toren zijn verknocht, zijn hiertegen in opstand gekomen. Zij hebben een actie in het leven geroepen tot behoud der toren, eventueel als uitzichttoren.

Op de foto is te zien, dat het onderste deel van de trap er afgehaald is, men wilde niet dat er ingeklommen werd.

Mei 1951: LEMMER. Verleden jaar, toen het raadsbesluit viel om de vuurtoren te Lemmer, die nu geen dienst meer doet, af te breken, bleek, dat er nog vele Lemsters waren, die graag dit aandenken aan de Zuiderzee, wilden behouden.

Onze plaatsgenoot de heer Minze Zijlstra, heeft nu een actie op touw gezet om met adhesiebetuigingen te trachten deze toren te behouden, mede omdat deze dringend onderhoud behoeft. Hiervoor wordt de medewerking ingeroepen van allen die deze actie financieel willen steunen.

November 1959: Lemster vuurtoren exit?

Sinds de afsluiting van de Zuiderzee keert Lemmer zich noodgedwongen, maar met voortvarendheid steeds meer naar het land. Het karakter van het dorp verandert langzaam maar zeker, hoewel uit veel blijkt dat het dorp anders is dan andere „landstadjes". Daartoe draagt nog altijd de vuurtoren bij, al zijn de lichten dan ook al weer jaren gedoofd.

Een buitenstaander is gemakkelijk geneigd het ijzeren geraamte aan de havenmond een baken te noemen, maar de Lemsters houden het maar liever op „vuurtoren". Dat klinkt in ieder geval wat grootser, al is er dan niet veel grootheid meer aan het bouwsel. De toren is „caduc" en het mag een wonder heten dat de jeugd er nog nooit ongelukken heeft gehad. De jongens spelen graag in de toren.

Enkele jaren geleden had men nog hoop, dat de toren als uitkijkattractie bewaard kon blijven. De Lemsters zijn wel wijs met hun toren, maar geld hebben zij er niet voor over. Een oproep van — nu wijlen — Minze Zijlstra, leverde dan ook maar één reactie op.

Uit voorzorg heeft de gemeente het eerste stuk trap er al uit genomen, maar voor de jeugd is dat geen beletsel om halsbrekende toeren op de toren uit te halen. Om ongelukken te voorkomen, wil de gemeente liefst maar zo gauw mogelijk van Lemmers naamkaartje als zeehaven af. Jammer, maar het is niet anders. Enfin, het dorp krijgt er andere „torens" voor in de plaats. De werf had al een kraan, die van verre te zien is en nu heeft de scheepssloperij ook een kraan gekregen.

Deze „torens" drukken op Lemmer een nieuw stempel en zij vertegenwoordigen meer economisch nut dan de vuurtoren. Lang heeft Lemmer een vuurtoren gehad, maar de huidige ijzeren toren is nog niet zo oud. De tachtigjarige Gerrit de Blaauw, herinnert zich nog wel, dat hij gebouwd is. Eerst stond hij bij de Strandweg, aan de oude zeedijk. Toen tegen het einde van de vorige eeuw Lemmer een nieuwe haven kreeg, is de toren naar de huidige plaats overgebracht.

1968: Lemmer's vuurtoren werd omlaag gehaald.

"Getij gaat zijne keer, en wacht noch prins nog heer". Zo luidt een spreuk in de muur van een sluiswachterhokje op het Lemster-havenhoofd. En vanaf die plaats waren we getuige hoe één dezer dagen weer een stukje oud Lemmer van de Westhavendam verdween, een trouwe wachter uit vroeger dagen, de meer dan 100 jaar oude vuurtoren. Het getij gaat zijn keer, de bakens worden verzet en in dit geval verdween het.

De vuurtoren stond aanvankelijk in het zg. Leeg, achter de Nieuwedijk ter hoogte van garage Weber (v.h. Coehoorn) (zie afdruk) en werd na het gereedkomen van de havenwerken in 1885 door Lemster aannemers verplaatst naar de Westhavendam.

Nu al ruim 25 jaar buiten gebruik, werd het circa 30 meter hoge ijzeren gevaarte, dat de laatste tijd erg in verval was geraakt en daardoor gevaarlijk voor de roekeloze jeugd, eerst van zijn voetstukken losgebrand en daarna door het sloopbedrijf A. Postma, uit Leeuwarden omvergetrokken en gesloopt tot een hoop oud schroot.

Voor het echter zover was, bood de oude vuurtoren nog weerstand, want toen hij al was losgebrand wilde hij niet tegen de vlakte. De vuurtoren hield zich net zolang staande, tot de kabel van de kraanwagen brak.

Het waren de laatste stuiptrekkingen van de eens zo hechte vuurtoren, want het breken van de kabel betekende slechts uitstel van executie. Voor de laatste maal in de geschiedenis beklom nog iemand de vuurtoren om een nieuwe kabel boven in de top vast te maken, overigens een riskant karwei.

Met een doffe dreun viel tenslotte de vuurtoren van zijn hoge voetstuk op de keien. De brokken van de Lemster vuurtoren symboliseren de brokken van een geschiedenis waaraan definitief een einde is gekomen.

K.V.

De slechte staat van onderhoud van de oude vuurtoren maakte het nodig de oude trouwe wachter te slopen. Maar de vuurtoren keerde terug, en nu om voorgoed te blijven. In 1994 maakte de oud Lemster Pieter Verhoef een film over de Lemster toren. Voor die gelegenheid werd de oude vuurtoren nagebouwd. Na de opnamen werd die 'filmvuurtoren' op de plaats van de oude vuurtoren geplaatst.

Maart 1993: Oude vuurtoren terug in Lemmer door film.

LEMMER - De stalen vuurtoren van Lemmer, die in 1968 van de Westhavendam verdween, wordt opnieuw opgebouwd op een plaats achter de oude sluis van Lemmer nabij de ligplaats van de reddingboot. De terugkomst van de vuurtoren is nodig voor de opnamen van de film van oud-Lemster Pieter Verhoeff over zijn jeugd in Lemmer.

De kosten van herbouw worden geraamd op ƒ 200.000. Het Lemster bedrijfsleven, de VVV, de gemeente Lemsterland, de Stichting Ontwikkeling Nationaal Landschap Zuidwest-Friesland en de provincie hebben zich bereid verklaard een financiële bijdrage te verlenen.

In het kader van de film 'De Vuurtoren', waarvan de opnamen deze zomer beginnen, was ƒ 50.000 beschikbaar voor het bouwen van een replica van de 'Reus van Lemmer'. Al gauw ontstond het idee de toren na afloop van de film een vaste plaats in Lemmer te geven. Daarom moest er wel een goede replica van de toren komen, waarvan de kosten niet betaald konden worden uit het budget voor de film.

Omdat de gemeente Lemsterland, denkt dat de terugkomst van de toren een toegevoegde waarde voor Lemmer zal hebben en een promotionele waarde voor Friesland zijn verschillende instanties benaderd voor een financiële bijdrage. Uiteindelijk hebben de Lemster bedrijven en de VVV zich bereid verklaard ƒ 75.000 bij te dragen mits de werkzaamheden door Lemster bedrijven uitgevoerd worden. De Stichting Ontwikkeling Nationaal Landschap Zuidwest-Friesland heeft ƒ 17.500 toegezegd, de provincie en de gemeente elk ƒ 28.500.

Over het toekomstig beheer van de toren vinden nog gesprekken plaats met de VVV. Herplaatsen op de oorspronkelijke plaats is volgens het college niet mogelijk om planologische redenen. Bovendien is de nieuwe plaats dichter bij het centrum en daardoor beter bereikbaar en beter zichtbaar.

Ruim veertig jaar geleden sneuvelde de Lemster vuurtoren. Dankzij filmopnames is het oude havenlicht weer herrezen.

Hoe de vuurtoren naar Lemmer kwam.

Toen via de krant bekend werd dat Pieter Verhoeff een film over Lemmer en de vuurtoren wilde maken heb ik als wethouder in het college van b en w gezegd dat het mooi zou zijn dat de vuurtoren na de opnames weer naar Lemmer zou kunnen komen. Ik heb toen gezegd dat ik Pieter daar over zou bellen. Dat heb ik dus gedaan, toen verklaarde hij mij dat hij geen vuurtoren ging bouwen maar een schaalmodel in de studio daarvoor ging gebruiken, het zou anders veel te duur worden. Ik heb hem toen gezegd dat het mooi zou zijn dat we wel een replica zouden kunnen bouwen en dat ik dat in het College van B en W zou gaan brengen, wat ik ook gedaan heb. Jo Bosma, de toenmalige burgemeester was er net als mij enthousiast over en heeft zijn schouders er mee onder gezet. Toen is het bedrijfsleven er bij gekomen en de rest is bekend. 

Wietze de Haan

Pieter Verhoeff (Lemmer, 4 februari 1938) is een Nederlands filmregisseur.

Verhoeff volgde de Filmacademie waar hij in 1966 afstudeerde. Hij is vooral bekend geworden door de speelfilms Het teken van het beest (een verfilming van de roman De houn sil om jim bylje van Rink van der Velde over de klompenmaker IJje Wijkstra, die in 1929 vier veldwachters doodschoot), De Dream (over de Hogerhuis-zaak in 1895), en Nynke (over Nienke van Hichtum en Pieter Jelles Troelstra). Omdat deze films alle drie in Friesland spelen, was Verhoeff wel eens bang als 'de streek-romancier van de Nederlandse film' te worden beschouwd.

Naast speelfilms maakt Verhoeff sinds de jaren zeventig documentaires. Gerben Hellinga en Pieter Verhoeff, hebben samen ook de film (Rudy Schokker huilt niet meer uit 1972) gemaakt.

Ook regisseerde hij afleveringen van Het Gat van Nederland en was hij de eerste regisseur van Jiskefet; hij bedacht tevens de titel van dat programma. In 1988 was Verhoeff te gast in het avondvullende praatprogramma Zomergasten. In 2007 regisseerde hij de televisie-uitzendingen van Radio Bergeijk voor de VPRO.

Zijn meest recente film is De Brief voor de Koning, de verfilming van het gelijknamige boek van Tonke Dragt. Deze verscheen in de zomer van 2008.

Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Verhoeff 

Bovenstaande drie foto's zijn van Hielke Roelevink