Andries de Boer, (veearts) geboren op 3 maart 1888 te Gorredijk, overleden op 13 april 1945 te Wolterdingen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij lid van het verzet en bood hij hulp aan onderduikers. Op 29 december 1944 werd De Boer door de bezetter opgepakt. Hij kwam om het leven in het Duitse Wolterdingen op 13 april 1945.

Op het kerkhof in Wolterdingen staan 3 grote houten kruizen van een der laatste massagraven van het Hitler Fascisme: 'Gedeporteerde Concentratiegevangenen. Verhongert en murw geslagen kort voor de Britse troepen in het oord aankwamen'. Achterop de grafsteen staat geschreven, Andries de Boer geboren 3 maart 1888 in Gorredijk, gestorven 13 april 1945 in Woltersdingen. Eén van 269 doden..

Andries de Boer, één van 269.

Dit is een biografie van Andries de Boer één van 269 doden ,die op het Wolterdingen kerkhof werd begraven. Samengesteld door familie, vrienden en historica uit Friesland.

Andries de Boer werd 3 maart 1888 in het kleine stadje Gorredijk geboren. In het hart van Friesland,als tweede zoon van de familie. Zijn vader was bakker die stierf toen Andries 11 jaar oud was aan kanker. Zijn moeder runde de bakkerij alleen verder en heeft dan niet veel tijd meer voor de kinderen.

Andries is erg in zichzelf gekeerd een dromer, hij leest veel boeken en verzorgt graag dieren. Met dieren wou hij ook later nog te doen hebben. Hij wil dierenarts worden en laat zich van dit besluit niet meer afbrengen.... school studie een huwelijk en een eigen praktijk in de buurt gelukte hem dan ook. Verder gaf hij nog enige artikelen uit in tijdschriften over dieren.

Voor een Nederlander was in die tijd Zuid-Afrika het land der dromen voor een ieder die iets voor dieren overhad. De Boer geeft zijn goedlopende praktijk op en vertrekt met zijn familie naar Zuid-Afrika om in opdracht van de regering te werken. Doch de realiteit was niet zo zaligmakend, hij had hiervan veel meer verwacht het reizen van de farm naar zijn familie, en de soms ook wekenlange afwezigheid van de familie. Voor de Engelse boeren blijft de Fries een mens van andere klasse.

De Boer kan zich daardoor slecht aanpassen hem bevalt de arrogantie en de brutaliteit van deze bewoners niet en zijn heimwee wordt steeds groter. Het echtpaar de Boer kunnen de omgeving van het Friese landschap niet vergeten ook niet de liedjes die ze avonds zongen ze gaan dan weer terug naar Friesland.

In Noordwolde in het zuidelijke deel van Friesland wordt een huis gekocht,waarin ook een dierenartspraktijk is. Andries gaat er vol tegenaan in zijn beroep, zijn vrouw Roelofje doet de huishouding. Dochter Tine en de buurjongen genieten volop de vriendschap van deze zwijgzame man, hij neemt de kinderen af en toe mee als hij naar de boerderijen gaat, ze helpen thuis mee in het kippenhok waar hij bezig is om nieuwe mooiere rassen te kweken.

Naast zijn werk als dierenarts speelt hij ook eenmaal in de week in een Café een paar rondjes biljard, tennist met zijn collega's, hengelen en kievietseieren zoeken. Zo vult Andries zijn vrije tijd in en in de wintermaanden leest hij graag, hierbij steeds een pijp of een sigaar tussen zijn vingers geklemd. Hij gaat niet veel uit om muziek of het theater te bezoeken, de radio geeft hem genoeg informatie.

Sociale en politieke activiteiten, zoals door zijn vader in een socialistische organisatie werd gehandhaafd, is niet zijn ding. Door middel van het lezen en door het radionieuws geïnformeerd blijft Andries de Boer sceptisch over de toespraken en acties van de Kerk en Staat. Als de Duitsers in 1940 Holland bezetten wordt hem bewust wat het betekenen kan in de handen van de nazi's te vallen. Hij kent deze energie der beweging hij heeft gehoord van de haat tegenover de joden en het vermoorden van deze mensen. Hij heeft angst om zijn familie en wil dat zijn dochter na haar tandarts studie in de buurt blijft wonen. Inmiddels over de 50 jaren oud, donkerblond met grijze haren vermengd.. maak hij zich geen illusies over de machten die nu ook zijn wereld in de macht hebben.

Vol angst is moeder Roelofje als zij hoort dat haar dochter in 1943 joodse onderduikers heeft. Een jaar later 1944.. duizenden Nederlanders zijn uit angst voor gevangenschap en werk op het land gevlucht en houden zich hier verborgen. Nu nemen ook de Boers twee onderduikers op in hun huis, daar deze ook verre familie was van de Boer wist hij dat dit niet levensgevaarlijk was. Ondersteund werden ze door illegale groepen die levensmiddelen op de bon en voor valse papieren zorgden. In Noordwolde zijn arbeiders, artsen, griffiers en handelaren, die een geheime kring hebben georganiseerd. De Boer is niet daarbij. Sommige die hem kennen, weten dat hij zwijgend toestemde en wegkeek als zijn voertuig in de kleine uurtjes weg was en voor clandestien vervoer werd gebruikt.

Eind 1944....Sinds eind september zijn de Engelse en de Amerikanen aan de Duitse grens, maar het landen in Arnhem is mislukt en al de hoop op de bevrijding door de geallieerden is vervlogen. De vijfde kerst in oorlog in Nederland is voorbij en iedere nacht vallen de bommen over Friesland. Het verzet is in de bevolking is gegroeid, de SS (Security Service) heeft zich in de stad geplaatst en wil met geweld de verzetsgroep vernietigen. Een man die opgepakt werd door de SD werd geprest en zwaar mishandeld door hen.. en hij praat, geeft namen aan en wil hiermee een einde maken aan zijn martelingen. Hij noemt namen van dokters ook de Boers naam is erbij.. de SD sluiten nu om velen in het net.

29 december 1944 10 uur in de ochtend is het moment waarop de Handlangers van de veiligheidsdienst naar het huis gaan van De Boer... door het lawaai van de motoren in aantocht werden de bewoners opmerkzaam gemaakt. Jan de buurjongen en Gerke de jongen van de overkant spoeden zich naar huis van De Boer...maar even later worden ze verzocht met hun onderduikers het huis te verlaten De boer schreeuwt schiet mij toch dood. Twee mannen stellen het geweer in aanslag aan de overkant van de straat, daar ontdekt een de bewakers de nieuwsgierige Gerke die vlakbij zijn huis in een greppel beschutting gezocht had. De man schiet en treft Gerke. De Boer wordt opgedragen de wond aan zijn hals te verzorgen. Dan volgt zijn arrestatie... het einde van een razzia.

In Noordwolde en omgeving heeft het hetzelfde tafereel zich meermalen herhaald. Die mensen werden gevangen genomen. De Crackstate gevangenis in Heerenveen werd in de volgende weken de ergste fase van hun leven. Verhoor, marteling, de mensen werden geslagen verhoord en tot zelfmoord gedreven. Zo ook De Boer, die blijft bij zijn mening niets met het verzet te doen te hebben gehad.

Na vele folteringen gaan ze De Boer die koppig blijft zwijgen psychisch aanpakken. Wij weten dat jij niets hebt gedaan zegt een der SS mannen. Waarom laat je me dan niet vrij vraagt De Boer aan hem. Alle dommen laten wij naar huis gaan alleen de intellectuele houden wij als Duits-vijandig vast, was het antwoord van de SS'er. Andries werd vervoert via Amersfoort naar Duitsland waar hij in een kamp terecht kwam, hier maakte hij enkele vrienden waar hij goed mee kon praten. Het leven was er slecht, maar hij werd niet meer gemarteld....Hij wist nog een brief het kamp uit te smokkelen.... De brief kwam maanden na zijn overlijden aan bij zijn vrouw Roelofje.

De periode 1944-1945 vormt een trieste dissonant in de geschiedenis van Crackstate. Het in 1890 achter het pand gebouwde Huis van Bewaring was toen de uitvalsbasis van een niets ontziend Duits SD-Kommando, dat bijna acht maanden lang in Friesland,Drenthe en de Kop van Overijssel dood en verderf zaaide. Veel gevangen genomen en hier opgesloten leden van de illegaliteit (het georganiseerde verzet) zouden de martelingen niet overleven. Van de gevangenen vonden enkele tientallen de dood; ze werden geëxecuteerd, stierven onder helse ondervragingstechnieken, pleegden zelfmoord of kwamen om in Duitse concentratiekampen.

Het Commando Kronberger arriveerde op 14 oktober 1944 in Heerenveen (Zuid-Nederland was toen al bevrijd) met als voornaamste opdracht het Duitse bezettingsleger te beschermen tegen sabotage en spionage. Commandant van de gevreesde politie-eenheid was de Oostenrijkse SS-Hauptsturmführer Erich Karl Kronberger, een voormalige goudsmid uit Wenen. Hij voerde het bevel over zo'n veertig man, die het noordelijke platteland gewetenloos terroriseerden.

In de eerste oorlogsjaren verbleven er hoofdzakelijk gevangen genomen Joden, alsmede mensen die op verdenking van economische delicten waren opgepakt, zoals zwarthandelaren. Na aankomst van de SS-eenheid werd het Nederlandse bewakingspersoneel onmiddellijk op straat gezet.

Door de gewelddadige verhoormethoden sloegen veel gevangenen door met als gevolg dat in de winter van 1944/1945 honderden verzetsmensen werden opgepakt. Vooral de ondergrondse in de omgeving van Noordwolde, Wolvega en Echtenerbrug leed onder deze golf van arrestaties.

Op het hoogtepunt van de aanhoudingen zaten tussen de twee- en driehonderd mannen en vrouwen achter Crackstate, dicht opeengepakt in veel te kleine cellen en onder onvoorstelbaar slechte hygiënische omstandigheden. Een overval op de gevangenis is door het verzet wel overwogen, maar de risico's werden vanwege de zeer zware bewaking te groot geacht. Slechts eenmaal slaagde men er in om twee gevangenen uit Crackstate te bevrijden. Dat was in september 1944, vlak voor de overname door de gevreesde SD.