Door: Rob Groendijk.

Lubertus Bosch (1903-1975) Geboren: 1 maart 1903, Zeist Overleden: 10 augustus 1975, Hilversum
Beroep: Hoofdinspecteur Belastingen Drachten, Alkmaar, Hilversum.
Schuilnaam: “Oom Kees”/ “Kees van Houten” (Ver. Friesland 1940-1945)
Woonadres: o.a. Oosterstraat 23, Drachten
Getrouwd met: Elisabeth de Kater op 27 sept. 1928 te Rotterdam

Onderscheidingen:
- 8 april 1960: Officier in de Orde van Oranje Nassau
- 15 december 1982 (postuum) Verzetsherdenkingskruis

Bron: Anneke Hanewald-Tieben

Het kantoor van de belastinginspectie in Drachten was tijdens de bezettingsjaren een haard van illegale activiteiten onder leiding van belastinginspecteur Lubertus Bosch. Jonge ambtenaren die door de bezetter werden aangewezen om in de Duitse oorlogsindustrie te gaan werken, liet hij onderduiken. Nieuwe mensen werden aangesteld, allen onderduikers die elders in de belastingdienst werkzaam waren geweest. Lubertus was een van de leden van het ‘zwarte hoofdbestuur’. Voor dit schaduwbestuur was de maat vol toen het hoofdbestuur van de belastingen de medewerkers opriep zich aan te melden voor de Arbeitseinsatz. In besloten vergaderingen trachtten zij plannen tegen de Duitsers te smeden en verzetsdaden te organiseren, onder andere door het illegaal achterhouden van grote bedragen aan belastinggelden ten bate van de financiering van de hulp aan onderduikers. ⁸)

Belastingkantoor, bron: Smelne’s Erfskip

Een van de onderduikers en medewerkers, Marten Meijer, had een relatie met het Groningse meisje Gepkelientje Folgerts. Dat zij ook betrekkingen onderhield met de Sicherheitsdienst, vermoedde niemand. Op de morgen van 26 mei 1944 kwam het meisje vragen of haar vriend ook aanwezig was. Toen zijn collega's dit bevestigden, vertelde zij dat de Sicherheitspolizei hem kwam halen. Folgerts vertrok toen onmiddellijk, waarop de SD'ers en Landwachters binnenstormden. Johannes Joseph Erich had net tassen volgepakt met bonkaarten en illegale papieren. Hij werd overvallen, probeerde zich te verzetten en werd ter plaatse neergeschoten. Zes andere leden van de inspectie werden naar Duitsland gestuurd. Inspecteur Bosch, leider van het verzet in Opsterland en Smallingerland, ontsprong de dans doordat hij op het moment van de overval niet op kantoor aanwezig was.¹) ⁶) ⁷)

Toch besloot hij de centrale van het verzetswerk te verplaatsen naar de woning van zijn plaatsvervanger Douwe Algra (1900-1975) in Tijnje alwaar hij ook onderdook.²) Zijn verzetsactiviteiten zette hij voort samen met o.a. Douwe Algra (schuilnaam ‘Van der Velde’) en belastinginspecteur Gerrit Jan Olsman (1895-1962) (schuilnaam ‘Oom Wim’) uit Heerenveen, maar ook ondergedoken in Tijnje. Het is opmerkelijk maar begrijpelijk, dat vanaf dit moment de activiteiten van de Duitsers en hen handlangers op De Tijnje toenamen. De Duitsers hebben misschien niet precies geweten welke verzetsactiviteiten Algra uitoefende, maar het leek er wel op dat zij het vermoeden kregen dat er op De Tijnje wat te doen was. Op 29 december 1944 kwam dat helaas tot uiting. Voor het begin van een illegale vergadering van verzetsmensen in het huis van Algra stopte er een Duitse overvalwagen. Algra kon als enige op hazevoeten vluchten, onderweg een fiets pakken en op de pastorie van dominee Vos zijn baas L. Bosch waarschuwen. ²)

Waarschijnlijk had dit te maken met 3 mislukte wapendroppings in de Kleine Deelen, ten westen van Tijnje. Omdat de locatiegegevens in Engeland anders waren dan de gegevens van Douwe Algra en zijn mannen, mislukten deze droppings. Hein Knol, contactpersoon van de verzetsgroep uit Aldeboarn, sprak over de mislukte droppings met boer Zwaagstra, waar een auto van Hein zijn broer verstopt was. Hier waren ook twee belasting ambtenaren bij, namelijk L. Bosch uit Drachten en Oltmans (G.J. Olsman) uit Heerenveen.

Monument Tijnje, Foto: Marianne van Eisden

Dan de vierde dropping. Het is 5 januari 1945, weer staan de 20 mannen lange tijd in de drek te wachten op de dropping van wapens. Het is koud en guur, mede omdat enkele dagen geleden de dooi weer is ingevallen.  Deze keer was het wel raak met de dropping! De wind stond toevallig goed, waardoor het vliegtuig over de locatie kon vliegen. Er werden in totaal 14 containers en 3 pakketten gedropt. De deelnemers aan de dropping van 5 januari zijn wederom dezelfde mannen als de vorige keren, waaronder Bosch en Olsman (foutief genoemd Oltmans). ³)

Direct na de oorlog werd Bosch aangesteld tot Districts Militair Commissaris van het Militair Gezag door P. Wybenga.⁵) Het M.G. werd in augustus 1945 opgeheven.

Lubertus Bosch zat in het ere-comité Bevrijdingsfeest Drachten op woensdag 9 mei 1945 als voornaam persoon, want hij was districts-operatieleider, hoofd sectie II van de Binnenlandse Strijdkrachten in ZO-Friesland. Bij de viering van de bevrijding in Beetsterzwaag op zaterdag 5 mei 1945 kreeg hij als topman van het verzet van de aanwezigen een ovatie. ⁴)

Na de bevrijding gebruikten de N.B.S. de HBS-school enige tijd als hoofdkwartier, NSB-ers werden op zolder opgesloten. Heel lang zijn nog de sporen van kogelgaten daar zichtbaar geweest. Lubertus was heel actief, ook binnen de verzetsgroepen.

Sabotage ploegen A (Drachten) en B (Hemrik), Lubertus zittend 4^e van links met bril en witte armband. Bron: Verzetsmuseum Friesland via Beeldbank WO2.

Verzetsstrijders naast Haersmastate in Drachten met Lubertus geheel links, bron: Smelne’s Erfskip

Op de eerste Koninginnedag na de oorlog herdachten de heren Gerrit Jan Olsman en majoor Lubertus Bosch de gevallen strijders Lyklama, Wiersma en Blom op de Zuiderbegraafplaats in Drachten. ⁴)

Op 18 april 1945 werd de Vereniging Friesland 1940-1945 opgericht en op 6 mei 1946 werd de Stichting Friesland 1940-1945 opgericht, met als doel hulpverlenen aan de illegale strijders uit de periode 1940-1945. Lubertus Bosch was betrokken vanaf de stichtingsdatum en zat in het stichtingsraad. Tevens was hij vertegenwoordiger van de belastingambtenaren. Ysbrand Nicolaas Ypma heeft Lubertus thuis in Alkmaar nog een interview afgenomen. ⁹)
Dit interview is in het documentatiemateriaal van de vereniging opgenomen en opgeslagen in het archief bij Tresoar. ¹⁰)

Per januari 1949 werd Lubertus Bosch aangesteld als Hoofdinspecteur Rijksbelastingen te Alkmaar en verliet Drachten.

Op 8 april 1960 werd hij onderscheiden en benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau vanwege zijn verdiensten voor de Rijksbelastingen, inmiddels te Hilversum.

Bron: Anneke Hanewald-Tieben

Op 24 mei 1971 kreeg hij in Drachten een oorkonde wegens zijn jarenlange inzet als oprichter, bestuurslid en adviseur Stichting Friesland 1940-1945.

Hij overleed 10 augustus 1975 te Hilversum.

Het Verzetsherdenkingskruis werd op 15-12-1982 te Beetsterzwaag door Prins Bernhard postuum  toegekend en uitgereikt aan zoon Evert Bosch uit Voorburg. ⁴) & ¹¹)

Bronnen:

1) www.Spanvis: https://www.spanvis.com/historie-friesland/friese-verzetsstrijders-wo2/blauw-geert-jan

2) Wikipedia Frysk: “Douwe Algra”
3) Facebook-pagina “Wapendroppingwandeltocht
4) Via Delpher diverse krantenartikelen uit de Dragtster Courant en Leeuwarder Courant
5) Beeldbank WOII: https://beeldbankwo2.nl/nl/beelden/detail/cca8b026-025a-11e7-904b-d89d6717b464/media/c977e579-54e7-45b5-7f87-f8efa674cea1
6) Johannes Joseph Erich  https://www.tracesofwar.nl/persons/52006/Erich-Johannes-Joseph.htm
7) Stamboom Erich.nu https://www.erich.nu/histories/De%20overval.pdf  “De overval”.

8) Peter Essers, 2013. Belast verleden. Uitg. Kluwer. ISBN 9789013104301.

9) Letterhoeke, Jaargang 19, nummer 3, 2023, blz. 11.

10) Tresoar, Archief Ver. Friesland 1940-1945 (Doc. Comm.), 1444, verslag interviews verzetsmensen inzake oprichting LO Friesland of 1373-1395 verslagen interviews verzetsmensen betreffende hun verzetservaringen.
11) Aanvraag en toekenning Verzetsherdenkingskruis, Nationaal Archief, Dossier X1066.

Rob Groendijk, Bennekom, 12 maart 2025