Olsman, Gerrit Jan

Door: Rob Groendijk

Gerrit Jan Olsman (1895-1962) foto (bron: Wim Olsman, Zeist)

Gerrit Jan Olsman werd geboren op zaterdag 12 januari 1895 te Coevorden als zoon van Gerrit Willem Olsman en Johanna Plas. 1)

In 1907 gaat hij naar de HBS en in 1914 in militaire dienst. Na zijn militaire dienst gaat hij uit actieve dienst maar blijft wel reservist. Hierin klimt hij op tot reserve-kapitein. 5)

Op 10 april 1919 slaagt hij voor het examen boekhouden diploma A te Haarlem en vanaf 1919 begint hij zijn loopbaan bij de belastingen. Eerst als surnumerair in Hoensbroek maar ook in Meppel, Deventer en Delfzijl.
Op 28 juni 1928 verhuist Olsman als inspecteur belastingen van Zutphen naar Assen en vanaf 16 november 1929 is hij inspecteur en hoofd belastingen te Heerenveen. 5)
Op 27 juli 1932 trouwt hij met Louisa Antoinette Henriëtte Tacoma te Coevorden. Zij krijgen 2 kinderen: Willem Jacob (1933) en Herman (1935). Helaas overlijdt zijn vrouw al op 16 december 1939 te Heerenveen.

1940-1945 WO II

In april 1940 verhuist hij van de Heerenwal, met zijn huishoudster Anna Magreta Mouw (wed. N. Brans) en haar dochtertje Carla, naar Stationsstraat 12, Heerenveen en maakt van het perceel woning én kantoor. 9)

De Friese belastingambtenaren waren al vroeg betrokken bij het verzet. Zij gingen bovendien een voorname rol spelen bij de financiering ervan. Hun aanwezigheid in het verzet werd pas massaal, nadat één van hen de dood had gevonden in kamp Vught. Zijn naam was Fokelinus van der Wal uit Lemmer.2) Met collega Willem Beijering werd hij via de belastinginspecteurs Gerrit Jan Olsman (Heerenveen) en Jan Evenhuis/Krijn v.d. Helm (Leeuwarden) bij het verzet betrokken. 3) Toen begin 1943 ambtenaren van de belastingdienst personeelsleden moesten aanwijzen voor tewerkstelling in Duitsland, was Van der Wal furieus. In Leeuwarden en Heerenveen was reeds bij wijze van protest een handtekeningenactie op touw gezet en Fokelinus belastte zich in Lemmer hiermee. Hij wordt op 10 feb. opgepakt en opgesloten in de gevangenis van Leeuwarden.

Via Groningen werd hij naar kamp Vught vervoerd. Inspecteur Olsman, die zijn personeel verboden had mee te werken aan de Arbeitseinsatz, ondernam verwoede pogingen om zijn ondergeschikte vrij te krijgen, maar zonder resultaat. Hij ging op 15 feb. naar de gevangenis van Leeuwarden waar Fokelinus gevangen zat. Echter hijzelf werd ook opgepakt en kwam via Groningen in Kamp Amersfoort terecht en zat daar gevangen tot 25 februari 1943. 4)
Van 25 februari 1943 tot 7 juli 1943 zit hij gevangen in Kamp Vught en werkzaam in de Philips barak waar onder andere knijpkatten worden gemaakt maar wordt daarna gelukkig vrijgelaten. Waarschijnlijk om plaats te maken voor ‘zwaardere delinquenten'. Hij hervat zijn werkzaamheden bij de belastingdienst maar gaat verder met verzetswerk.

Op 8 februari 1944 trouwt Olsman met de weduwe Brans-Mouw om zijn gezin stabiliteit te geven. Hij was al actief in het verzet en kon de toekomst niet overzien. Ze vieren de bruiloft met een receptie in het nabije Hotel Vernimmen. Kort daarop is er een overval op een distributiekantoor (Hotelhouder Egon Vernimmen was eerder betrokken bij overval op distributiekantoor in Joure) en men ontdekt dat Olsman hierbij betrokken is. Snel moet hij onderduiken bij huisarts Duurtsema te Tijnje. Ook zijn gezin moet onderduiken, eerst bij de ouders van hun dienstmeisje Bonnie Bijl, een collega van Gerrit Jan (Bernard Roozen) in Zwolle en familie in Coevorden. In die tijd schijnt hij ook betrokken te zijn bij een wapendropping bij het Tjeukemeer. (m.m. Wim Olsman, Zeist)

  • Zijn schuilnaam in het verzet is “Oom Wim”.

Tijdens zijn onderduikperiode komt hij wel eens onopgemerkt in het weekend naar huis in Heerenveen. Eerst op de fiets over donkere landweggetjes en vervolgens in Heerenveen via donkere tuinen naar de Stationsstraat. Eind van het weekend is het dan weer andersom. (m.m. Wim Olsman, Zeist)

In die tijd werkt hij nauw samen met Lubertus Bosch (1903-1975), inspecteur belastingen te Drachten. Bosch was de opvolger van Max Prinsen die later hoge posities bekleedde en daardoor veel macht had.

Ex Libris (geweer, handboeien, zeef en vlag) (bron: Wim Olsman, Zeist)

Op 5 januari 1945 is hij betrokken bij een wapendropping in de Kleine Deelen ten westen van Tijnje. Ook Lubertus Bosch is hierbij aanwezig. Er waren 3 eerdere mislukte wapendroppings in de Kleine Deelen geweest. De organisatie hiervan stond onder leiding van Douwe Algra, meester van de Christelijke school in Tijnje. Omdat de locatiegegevens in Engeland anders waren dan de gegevens van Douwe Algra en zijn mannen, mislukten deze droppings. Hein Knol, contactpersoon van de verzetsgroep uit Aldeboarn, sprak over de mislukte droppings met boer Zwaagstra, waar een auto van Hein zijn broer verstopt was. Hier waren ook twee belasting ambtenaren bij, namelijk L. Bosch uit Drachten en Oltmans (Olsman) uit Heerenveen.

Dan volgt de vierde dropping. Het is 5 januari 1945 en weer staan de mannen lange tijd in de drek te wachten op de dropping van wapens. Het is koud en guur, mede omdat enkele dagen geleden de dooi weer is ingevallen. Er ligt op dat moment nog wel wat ijs in de sloten en het petgat. Deze keer is het wel raak met de dropping! De wind staat toevallig goed, waardoor het vliegtuig over de locatie kan vliegen. Er worden in totaal 14 containers en 3 pakketten gedropt. De deelnemers aan de dropping van 5 januari zijn wederom dezelfde mannen als de vorige keren, waaronder Bosch en Olsman (foutief genoemd Oltmans). 7)

Op 14 april 1945 vindt de bevrijding van Drachten plaats en op 9 mei is er een groots bevrijdingsfeest. In het erecomité zitten o.a. Gerrit Jan Olsman, districtscommandant Binnenlandse Strijdkrachten (‘Oom Wim’) en Lubertus Bosch, districts-operatieleider, hoofd sectie II B.S. (‘Oom Kees’). 5)

Hier ziet men koerierster van het verzet in Friese klederdracht met verzetsmensen en de burgemeester paraderen voor de fotograaf. Deze foto is van 25 april 1945 (‘reünie’ verzet) en niet van het bevrijdingsfeest op 9 mei.

Van links naar rechts: Ynske Veenstra, Tjits Douwstra, Hillie Tienkamp, 'oom Wim' (Gerrit Jan Olsman), Lys Atsma, Jan Douwstra, Annie Kijlstra en burgemeester (van 1941-1955) Hopperus Buma van Drachten.

(bron: Verzetsmuseum Friesland via beeldbank WO II.)

Na de bevrijding van Zuid-Nederland begint de jacht op ‘foute’ Nederlanders. Zolang het politieapparaat nog niet was gezuiverd, liet het Militaire Gezag (MG) het opsporen en arresteren van collaborateurs over aan de Binnenlandse Strijdkrachten (BS). In februari 1945 richt het MG de Politieke Opsporingsdienst (POD) op. De afdelingen van de POD worden gevuld met leden van de BS en politieagenten die door de BS als betrouwbaar zijn aangewezen. Er worden uiteindelijk 80 PODs in heel Nederland ingesteld. Na 1 maart 1946 worden de PODs omgezet naar PRA's (Politieke Recherche Afdeling) en PRACs.

Op 1 augustus 1945 viert Olsman zijn 25-jarig jubileum bij de belastingdienst en krijgt van Lubertus Bosch een bijzonder geschenk: een Ex Libris waarop staat: een geweer (verzet), handboeien (gevangenschap), een zeef (POD: uitzeven goed van fout) en een vlag met oranje wimpel (vrijheid). 5)

1946: Op 12 juli 1946 vindt er een afscheidsreceptie plaats wegens overplaatsing van Gerrit Jan Olsman van Belastingdienst Heerenveen naar Wageningen. Bij deze receptie voert chef de bureau J. Sipkens het woord. Op 16 juli begint Olsman zijn nieuwe functie. 5)

1950: Bij Koninklijk Besluit van 5 juni 1950, wordt met ingang van 1 juli reserve-kapitein G.J. Olsman eervol ontslag verleend. (Staatscourant 27-6-1950)
1957: Hij krijgt op 29 april 1957 lintje “Officier in de Orde van Oranje Nassau” als Hoofdinspecteur tit. Rijksbelastingen. 5)

1962: Gerrit Jan Olsman overlijdt op dinsdag 30 januari 1962 te Wageningen en wordt begraven in Coevorden. 5).

1982: Verzetsherdenkingskruis (VHK): op 15 december 1982 werd door Prins Bernhard in Beetsterzwaag het VHK postuum toegekend aan Gerrit Jan Olsman en uitgereikt aan zoon Herman Olsman uit Herwen. 5)
(Naar de motivering wordt nog onderzoek verricht)

Het Verzetsherdenkingskruis werd bij Koninklijk Besluit No. 104 op 19 december 1980 ingesteld ter gelegenheid van de 35e herdenking van de bevrijding. De onderscheiding was bestemd voor zij die deelnamen aan het verzet tegen bezetters van Nederlands grondgebied. Diegenen die er voor in aanmerking wilden komen dienden de onderscheiding zelf aan te vragen en er diende voldoende bewijs van hun verzetsdaden te kunnen worden overlegd. Het kruis werd uiteindelijk 15.300 keer toegekend. (bron: Traces of War).

Leeuwarder Courant, 16 december 1982

Verzetsherdenkingskruis (Traces of War)

Gerrit Jan Olsman wordt begraven op zaterdag 3 februari 1962 op de Oude Algemene Begraafplaats te Coevorden. 8)

Daarmee is hij weer teruggekeerd in zijn geboortestad: “De cirkel is rond”.

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.