Panden gevels en ornamenten Lemmer 3

Panden, gevels en ornamenten 3

6. Aan de Gedempte Gracht, tussen de Kortestreek en Nieuwburen, staat de Nederlands Hervormde Kerk, waar we nu langs gaan.

Foto van: Friesland begin vorige eeuw in kleur.

Detailfoto van bovenstaande

Het houten gebouw rechts op de 1e foto en links op de 2e foto, herbergde twee instanties. Het politiebureau, de andere helft was in gebruik als magazijn voor het Groene Kruis.

Aan de Gedempte Gracht, tussen de Kortestreek en Nieuwburen, staat de Nederlands Hervormde Kerk. Op 5 mei 1716 legde Nanne Aenes, die in zijn levensonderhoud voorzag in de houthandel, er de eerste steen. Op de in dat jaar aangebrachte gedenksteen staat ondermeer de aanmaning: "Al die hier Komt en Siet dit Schoon gebou eens aan-Wilt hier niet Buiten blijven staen"

Op dezelfde plaats hebben eerder kerkgebouwen gestaan. In 1413 hebben soldaten van de bisschop van Utrecht hier een houten kerk in brand gestoken. De daarna gebouwde kerk ging in 1516 ook in vlammen op, ditmaal als gevolg van aanvallen door Bourgondische soldaten, nadat het gebouw even tevoren gespaard was gebleven bij een brand, die bijna het hele dorp verwoestte.

De nu nog bestaande kerk werd in baksteen opgetrokken. De half ingebouwde toren heeft een vierkante stenen onderbouw in vier geledingen. De gevels zijn evenals die van de kerk, versierd met pilasters. In het bovengedeelte bevinden zich galmgaten. De jaartalankers 1716 zijn in de toren aangebracht.

De stenen voet van de toren is afgedekt door een kroonlijst met een houten balustrade. Daarop volgt de houten bovenbouw, de lantaarn. Tussen de eerste en tweede omgang bevindt zich het uurwerk met wijzerplaten. Het gesloten onderstuk van de koepel is met leien bekleed. Daarop staan acht pilaren, waar het koepeldak op rust. Op de toren staat een windwijzer op een vergulde bal. De haan neemt een lagere plaats in dan meestal het geval is; hij staat op het oostelijk deel van de kerk. Op de noordelijke zijbeuk staat een ster. Vroeger stond er een windwijzer in de vorm van een kofschip met volle zeilen op.

De toren is in de Franse tijd onteigend, omdat hij als uitkijktoren dienst moest doen. Later is hij eigendom van de gemeente Lemsterland geworden. Een uit een vorige toren afkomstige klok uit 1598 is in 1943 door de Duitsers geroofd. De nieuwe klok, die in 1949 geplaatst werd, kreeg als opschrift:

"In dief stiel de klok út d'âlde toer-Yn har plak sil ik liede, doarp, mar en greiden oer." (Dit gedichtje is geschreven door Lieuwe Meijer, grootvader van Jannie van der Molen)

In 1955 is in de toren een door Nico Onckenhoudt gemaakte gedenksteen voor de oorlogsslachtoffers uit Lemmer geplaatst.

Architectonisch is de kerk er door de aanbouw van een dwarspand in 1759 niet mooier op geworden.

Pieter Terpstra.
ODB:Rijksmonumentnr: Wikipedia.org

Hier is de kerk te zien, met de Tweelinghuisjes, die ervoor stonden.

Huisjes die aan het Kerkhof bij de kerk stonden. Het grote gebouw was van Atte Knol, zijn drukkerij. De rij huisjes, werden bewoond door: Minne Hogeboom, Aaltje Veenstra, (blankebuik) Pietsje van der Bijl-Seinen, Van der Sluis en Mevr. Kooistra. Ook hadden de wezen Visser, hier hun drankopslag pand.

Dit gebouw stond op de plek, waar later 'Drukkerij Zuid Friesland' kwam.

Dick de Heij vertelt: 'De geschiedenis'. De drukkerij werd opgericht door Atte Knol en ?. Koopman.

Deze beide zakenlieden zijn in het begin van de jaren twintig uit elkaar gegaan. De Nieuwe Friesche Courant werd gedrukt door Atte Knol, En later de Zuid-Friesland door de nakomelingen van Koopman. In het gebouw wat nu een viswinkel is, dat waren dus de Lemstra's !

De heer Knol zijn zuster was moeke v.d. Werve, van het bekende Café in de Schans, zij paste niet goed op zich zelf en de zaak! zodat de zaak verliep. Ergens in de jaren dertig, hebben drie van de personeelsleden de firma overgenomen. Klaas de Vries, Gerrit de Heij en Riekus Strooband, er werkte toen o.a ook nog Lute Dam, de latere armenmeester. Tot 1955 werd de Nieuwe Friesche Courant, nog uitgegeven naast de Zuid-Friesland krant, de drukkerij werd gesaneerd en het pand werd verkocht aan Gort. Er hebben diverse gebruikers zaken in gedaan.

De derde verdieping werd er in de jaren zestig af gehaald, en de Zuid-Friesland verhuisde naar het pand waar nu de kerk haar gebouw heeft gevestigd. Het oude gebouw van de stoomdrukkerij Koopman en Knol, de Nieuwe Friesche Courant had verreweg de oudste papieren en werd toen dan ook de Lemsterkrant genoemd. p.s ik heb in de jaren voor de oorlog nog de krant rondgebracht, mijn wijk was het Achterom en de Schans de prijs per week was 4 cent. Soms werd er geborgd ik had daarvoor een boekje, bij betere tijden werd er dan betaald.

De achterkant van de bakkerij van Johan Brouwer. Brouwer was bakker op de Nieuwburen, waar later Lex Loen zijn winkel had. Tussen de schutting en de bakkerij was een steeg, zo kwam men op de Nieuwburen uit. Men kijkt hier vanaf de Gedempte Gracht richting Lijnbaan, de huisjes aan het Kerkhof stonden tussen de Lijnbaan en de kerk in.

Vissershuisjes rondom de N.H. Kerk, en de Lijnbaan.

Aan de achterkant (het dak met de kruizen) is nog de zoutziederij te zien

7. We zijn vanaf de Gedempte Gracht, nu bij de Kortestreek aangekomen.

Pand van boekhandel-drukkerij Koopman

Ten tijde van deze foto was de Gedempte Gracht nog de Lemster Rien. Rechts is de leuning van de brug te zien. Ook het bovenstaand beschreven pand hier te zien van 'Koopman'

Het Waterschapshuis op de Kortestreek 9 te Lemmer, (het hoge huis hier op de afdruk) waarin tot 1980 het waterschap 'De Zeven Grietenijen en Stad Sloten' zetelde, heeft een monumentaal karakter. In de voorgevel zijn de wapens van de bij dit waterschap betrokken gemeentes geplaatst. Het verschil met de bovenste foto en deze is al goed te zien aan de bebouwing.

Barre Thyses, woonde in de Lemmer op het Turfland (zijn huis, vervolgens van 1737 tot 1894 'bewoond door vijf generaties Sleeswijk, en enkele malen verbouwd, is thans Waterschapshuis van de Zeven Grietenijen en Stad Sloten)