De locatie van de Pottenbakkerijen te Lemmer: 1: Langestreek. 2: Turfland 'De Goede Verwachting'. 3: Langestreek 'De Hoop'. 4: Polderdijk 'De Nijverheid'.

Pottenbakkerij -Langestreek te Lemmer.

ca. 1738: Koper -Freerk Harmens

     1781: vererfd naar - Harmen Freerks

     1801: vererfd naar - Grietje en Sietske Harmens

     1804: Gesloten

01-12-1843

Afdruk van HisGIS : Pand van Popke de Ruiter, aan de Langestreek te Lemmer.

Langestreek "De Hoop"

1802: Verkoper -Albert Berends en Rijkje Jentjes
1802: Koper -Poppe Lykeles de Ruiter en Minke Freerks 
1843: -Failliete boedel van Sjoerdje Douwes Bakker, weduwe Poppe Lykeles de Ruiter. (24 november, 8 december 1843 - faillissement wed. Poppe Lykeles de Ruiter, Lemmer De notaris Waubert de Puiseau, in de Lemmer, zal, (voor zoover het eerste perceel aangaat in gevolge magtiging van den Edel Achtbaren Heer Regter Commissaris in het faillissement van Sjoerdtje Douwes Bakker, Weduwe van Poppe Lijkeles de Ruiter, aldaar en ten verzoeke van den Heer mr. H. Hiddinga, Procureur te Sneek, als Curator in opgemeld faillissement) - - - - op 25 November en 9 December 1843 openbaar veilen en verkoopen: 1. Eene zeer gunstig gelegene en vroeger met succes gedrevene POTTENBAKKERIJ met eene daarachter staande Knechtswoning op de Lange Streek in de Lemmer, W.1, B.3 no.75 en 76 (kad. sectie A no.96 en 97) (+ 6 andere nummers) De pottenbakkerij dadelijk na de finale toewijzing vrij te aanvaarden. Curator en verkoper Harmen Hiddinga, wonende te Sneek, Ligging vastgoed: Lemmer. Bedrag: koopsom fl. 1577 een huis en pottenbakkerij)
1843: Koper -Pieter Schotsman (winkelier, koopman, potten fabrikant), vererfd in 1860 naar zoon Carst Schotsman (arbeider, koopman, fabrikant van aardewerk, aanspreker.) Voor f 1577,-
1864: - Failliete boedel Karst Schotsman
1864: koper -Willem Kleinhouwer. Voor f 1530,75,-
1880: Verkoper -Abeltje Reitsma, weduwe Kleinhouwer
1880: Koper -Pieter Martens de Vries (2 bedrijven) Voor f 5587,-
----: Gesloten

01-12-1863 

Afdruk van HisGIS: Pand van Schotsman, aan de Langestreek te Lemmer.

De Nijverheid aan de Polderdijk te Lemmer

1875: Koper - Sietze Dijkstra.
Gesloten in 1877

Pottenbakkerij 'De Goede verwachting' Turfland te Lemmer

1753: Koper -Sybe Yskes en Ruurd Willems
1755: Verkoper -Sybe Yskes en Ruurd Willems
1755: Koper: -Sybe Freerks (S. Freerks, pottenbakker van beroep) voor 780 cg
1804 vererfd naar Willem Sybes Monsma, meester pottenbakker in de Lemmer
1844 via boedelscheiding naar Oeke Monsma (Echtgenoot van Tymen Douwes van Veen en kind van Willem Sybes Monsma en Hendrikjen Doedes Boersma) Er behoorde onroerend goed tot de nalatenschap vader van Jacobje, Oeke, Freerkje.
1844: Verkoper -Oeke Monsma
1844: Koper -Willem Monsma Kleinhouwer. Voor f 2500,-
Willem Monsma Kleinhouwer (Lemmer 1813 - Lemmer 1872). Nederlands Hervormd. Zoon van Hendrik, ontvanger der plaatselijke belastingen en Sjoukje Willems Monsma. Gehuwd in 1851 in Lemsterland met Abeltje Reitsma (Lemmer 1815). Zij hadden één zoon ; Hendrik (1857 - 1880). Was in 1851 pottebakker en werd bij zijn dood fabrikant genoemd. Woonde aan de Nieuwburen (nu no. 4), waar zijn vrouw een winkel dreef.
1880: Verkoper -Abeltje Reitsma, (dochter van Gurbe Tjittes Reitsma en Sjoerdje Harmanus Witteveen, wed van Willem Monsma Kleinhouwer) na het overlijden van haar zoon Hendrik Kleinhouwer op 14 juli 1880)

28 oktober 1880
Wegens sterfgeval geveild twee grof aardewerkfabrieken te Lemmer.

1. De goede Verwachting, gedreven door Wed. W. Monsma Kleinhouwer, in 1874 bijna geheel vernieuwd, op het Turfland aan de Zijlroede.
2. De Hoop, op de Lange Streek, voorlopig voor beide geboden ƒ 5140.
Willem Monsma Kleinhouwer, gehuwd met Abeltje Gurbes Reitsma. Ze wonen in Lemmer. Abeltje is winkelierster.
Op 31 augustus 1859 is Abeltje betrokken bij een boedelscheiding.
Op 3 juli 1874 wordt een hypotheek gesloten.
Op 30 september 1880 verkoopt Abeltje twee grof aardewerkfabrieken aan timmerman Pieter Martens de Vries voor f 5587.
Op 16 april 1883 heeft Abeltje f 2000 schuld aan Fettje en Hendrikje Tiemens van Veen. Een holografisch testament (zelfgeschreven testament) in bewaargeving op 10 december 1883.
Op 13 april 1893 levert boelgoed f 437 op.
Op 4 mei 1893 brengt boelgoed f 266 op.
Op 6 november 1891 wordt een testament opgemaakt.
Op 5 mei 1893 wordt opnieuw een testament opgemaakt.

1880: koper -Pieter Martens de Vries. Voor f 5587,-
1918: Verkoper erven Pieter Martens de Vries
1918: Koper -Cornelis Steenstra. Voor f 5500,-

Op 15 oktober 1928 kwam er een einde aan de bloeiende periode van de fabriek"De goede Verwachting" de onderneming werd verkocht.

• Van Tresoar Collecties -Plattegrond van de pottenfabriek 'De Goede Verwachting' te Lemmer. 1873

De pottenbakkerij gevestigd aan het Turfland, bekend onder de naam “De Goede Verwachting”, vormde één van de prominente Lemster pottenbakkerijen. De andere, en tevens de oudste, droeg de naam “De Hoop”. Beide pottenbakkerijen waren in het bezit van pottenbakker Freerk Harmens en zijn nageslacht. Zijn zoon, Sijbe Freerks, en kleinzoon, Willem Sijbes Monsma, zetten de familietraditie voort. Zoon Hendrik Monsma Kleinhouwer was aangewezen als opvolger in het ambacht, maar door zijn overlijden in juli 1880 op slechts 23-jarige leeftijd, zag de familie zich genoodzaakt beide Lemster fabrieken voor grof aardewerk te verkopen.

Tijdens de veiling waren het aanvankelijk de timmerlieden Hendrik Harmens Visser (1838-1900) en Pieter Martens de Vries (1832-1913), de broer van Christiaan de Vries, die als hoogste bieders optraden, elk op één van de bedrijven. Uiteindelijk verwierf Pieter Martens de Vries beide bedrijven voor een totaalbedrag van f 5587, - gulden.

In de eerste helft van de 20e eeuw waren de erfgenamen van Pieter Martens de Vries nog steeds de eigenaars van de pottenbakkerij gelegen aan het Turfland. Tegenwoordig herinneren slechts sporen, zoals de straatnaam “Pottenbakkerssteeg”, aan het bestaan van de twee pottenbakkerijen in Lemmer.

Lemmer (1892-1928) 'De Goede Verwachting'

Twee jonge pottenbakkerszonen, Cornelis Steenstra (1875-1935) en Fokke Hoekstra (1877-1951), begonnen in 1892 met experimenten in kerfsneewerk binnen het al sinds de 18e eeuw opererende familiebedrijf te Lemmer. Dankzij de bemiddeling van de plaatselijke predikant kwamen zij in contact met geïnteresseerden buiten de provincie Friesland.

De Maatschappij ter Bevordering van de Nijverheid te Haarlem fungeerde als een toegewijde pleitbezorger van deze Friese volkskunst, die werd beschouwd als een waardevolle en vernieuwende bijdrage aan de Nederlandse kunstnijverheid. De groothandel N.F. Van Gelder & Co. in Amsterdam nam deze kunstvorm op in zijn assortiment, hetgeen bijdroeg aan de verspreiding ervan onder een nieuw, welgesteld publiek in stedelijke gebieden. Het kleurgebruik onderging een significante ontwikkeling: in plaats van uitsluitend geel, groen of donkerbruin werden deze kleuren gecombineerd, met de toevoeging van blauw, wat zorgde voor een opvallend en levendig palet.

Het assortiment evolueerde met de tijd, waarbij het aantal huishoudelijke gebruiksvoorwerpen werd verminderd en de nadruk kwam te liggen op decoratieve artikelen voor serre en salon, zoals piëdestals (zuilen), grote bloempotten, vazen en klokken. Traditionele objecten, zoals spaarvarkens, theelichtjes, testen en tabakspotten, bleven echter onderdeel van het productieaanbod.

Er werd met succes deelgenomen aan diverse nijverheidstentoonstellingen, hetgeen resulteerde in prestigieuze bekroningen, waaronder die in Harlingen in 1894 en Amsterdam in 1895. Naast Van Gelder had de firma Titus Postma, gevestigd te Leeuwarden, het exclusieve verkooprecht van het Lemster snijwerk. Hoewel de bloeiperiode relatief kort was en slechts duurde tot 1899, is er een aanzienlijke hoeveelheid werk bewaard gebleven. Deze werken zijn doorgaans met de hand gesigneerd door de snijders, waarbij hun namen of initialen, in combinatie met de vermelding 'Lemmer', zorgvuldig werden ingekrast. Tot de belangrijkste vaklieden behoorden Cornelis Steenstra (C.S.), Fokke Hoekstra (F.H.), evenals hun broers Daniël Steenstra (D.S.) en Hoite Hoekstra (H.H.).

Na een tijdelijke onderbreking werd in 1902 het snijwerk hervat, waarbij de initialen C. Steenstra & Co. werden gebruikt als signatuur. Daniël Steenstra had zich inmiddels in Sneek gevestigd, terwijl Hoite Hoekstra, van oorsprong een letterzetter van beroep, zijn werkzaamheden voortzette in Rotterdam. Rond 1905 werd het bedrijf overgenomen door Cornelis Steenstra, destijds van de aannemer Pieter de Vries.

Fokke Hoekstra beëindigde zijn betrokkenheid bij de werkzaamheden, waarna Steenstra de verantwoordelijkheid voor het snijwerk op zich nam, ondersteund door Ike Rippen en diverse andere ervaren vaklieden. Steenstra voerde uitgebreide experimenten uit met glazuren en bracht het snijwerk tot in de perfectie, waarbij elk stuk werd voorzien van het stempel "Lemmer Holland" als waarmerk van authenticiteit. In het jaar 1928 werd de onderneming definitief beëindigd.

Cornelis Steenstra, op jonge leeftijd werkzaam in de aardewerkfabriek "De Goede Verwachting", destijds gelegen aan het Turfland in Lemmer. De foto dateert uit het einde van de 19e eeuw.

Dominicus Cornelis Steenstra.

Dominicus Cornelis Steenstra, geboren op 27 april 1849 te Sneek, overleden op 15 januari 1926 te Sneek. Gehuwd (1) op 25 mei 1873 te Sneek met Foekje Osinga, dochter van Daniël Osinga en Antje de Vries. Gehuwd (2) op 9 maart 1883 te Lemmer met Margje Barteles Kok, geboren op 9 augustus 1848 te Lemmer, overleden op 20 juli 1928 te Lemmer, dochter van Bartele Symons Kok en Grietje Poppes Hepkema. In 1876 ging Dominicus van Sneek naar Lemmer.

• Maria Mizen: Mijn grootvader Siemon Steenstra was een halfbroer van Cornelis, Hij is geboren uit het tweede huwelijk van Dominicus Cornelis Steenstra met Margje Kok. Hij is door de dominee geholpen om evangelist te worden, dus hij is geen pottenbakker geworden. De dominee heeft het gezin financieel geholpen om hem te laten leren.
• Ik heb een trouwboekje van Siemon Steenstra en een foto van zijn 25 jarig huwelijk met Maria Dijkstra.
• (Siemon Steenstra,geboren op 15 juni 1885 te Lemmer, overleden op 4 april 1952 te Borculo. Gehuwd op 25 januari 1917 te Lemmer met Maria Dijkstra, geboren op 8 juni 1890 te Lemmer, overleden op 15 augustus 1970 te Eibergen, dochter van Jenne Tjallings (Jenne) Dijkstra en Geertje Jeltes (Geertje) Visser.)

Maria Mizen vertelt: Ik ben ook in het bezit van een klompje en kannetje van het Lemster-snijwerk. Deze heb ik via mijn moeder geërfd. 

• Aardewerken klomp, vervaardigd met kerfsneetechniek. Gedecoreerd in bruin, blauw en geel met geometrische kerfversieringen. Gemaakt door Sietze Dijkstra (1840-1911) van de aardewerkfabriek 'De Nijverheid', gelegen aan de Polderdijk in Lemmer.

Brandstoffenhandel R. Verhoeff - Brandstoffenhandel "De Goede Verwachting R. Verhoeff" was gevestigd in de voormalige pottenbakkerij aan het Turfland en staat bekend om haar jarenlange expertise en betrouwbare dienstverlening.

Tot oktober 1928 was aardewerkfabriek "De Goede Verwachting" gevestigd in dit pand. Vervolgens werd het pand in gebruik genomen door de heer R. Verhoeff. In de daaropvolgende jaren diende het pand lange tijd als locatie voor het Expeditiebedrijf van de gebroeders Van der Bijl. In september 1975 is het gebouw gesloopt. De woning behorend bij de voormalige aardewerkfabriek werd in november 1928 aangekocht door de heer D. Hak uit Lemmer voor een bedrag van f 2.557 gulden.

De Glorie van het Pottenbakkersambacht

Een significant deel van de vervaardigde producten kan worden toegeschreven aan de fabriek van Cornelis Steenstra, hoewel niet ieder exemplaar persoonlijk door hem werd gemaakt. De naam Fokke Hoekstra wordt in dit verband eveneens regelmatig genoemd. Hoekstra heeft, zowel zelfstandig als in samenwerking met Steenstra, zijn signatuur op diverse producten aangebracht. Daarnaast wordt zijn naam, in combinatie met die van Cornelis Steenstra, vermeld op een van de medailles die de fabriek op verschillende tentoonstellingen heeft ontvangen. Deze gegevens, zoals beschreven in de catalogus, wijzen erop dat Fokke Hoekstra een essentiële medewerker van Cornelis Steenstra is geweest. Hoekstra werd geboren te Lemmer op 16 juli 1877 als zoon van Pier Hoekstra, die werkzaam was als pottenbakkersknecht. In de catalogus zijn zowel een foto van Pier Hoekstra als van Cornelis Steenstra opgenomen, wat bijdraagt aan een completer beeld van hun rol binnen dit ambacht.

De dochters van de heer Cornelis Steenstra, mejuffrouw Foekje Antje Steenstra en haar zuster Siepke de Jong-Veenstra, hebben het vakmanschap van hun ouders op nauwgezette wijze overgenomen. Hun ouders waren beiden diepgaand betrokken bij het ambacht, waarbij hun moeder zich bovendien gespecialiseerd had in het werken met kleuren. Destijds werd het vervaardigen van aardewerk op traditionele ambachtelijke wijze uitgevoerd met uiterst eenvoudige hulpmiddelen, zoals zakmessen, passers, fijn schrijvende pennen en andere gereedschappen, waarmee de decoratieve gravures nauwgezet in de werkstukken werden aangebracht.

Het productieproces werd en wordt gekenmerkt door een uitzonderlijke toewijding aan het ambacht en een verfijnd gevoel voor artistieke expressie. Dit heeft geleid tot een uitgebreide en diverse collectie artistiek aardewerk in verschillende vormen. Deze hoogwaardige stukken, geproduceerd in de fabriek te Lemmer, omvatten onder andere potten, komforen, schotels, spaarvarkens, testen, tabakspotten, vazen, sleetjes, doosjes, klompjes, onderzetters, wandborden, kannetjes, bakjes, bloempotten, schenkkannen, kruiken, kopjes, sigarenbekers, asbakken, reclameborden en meer. Elk stuk weerspiegelt een rijke traditie van vakmanschap en artistieke excellentie.

Pier Hoekstra en ?

Tijdens haar bloeiperiode beschikte de kunstaardewerkfabriek "De Goede Verwachting" over een personeelsbestand van zeven medewerkers. In het jaar 1890 traden Johannes Rippen (1859-1927) en Hotze de Vries (1867-1924) toe als pottenbakkersknechten. Gedurende hun gehele loopbaan tot aan hun overlijden vervulden zij een centrale en waardevolle rol binnen de vaste kern van het bedrijf.

Daarnaast is er werk van Ieke Rippen bewaard gebleven, waaronder een onderzetter uit 1912 en een houtsnijwerkplank met verfijnde kerfsneden. Eveneens vermeldenswaardig zijn een onderzetter van Sietse Brandenburg uit 1907 en een exemplaar vervaardigd door A. Bangma in 1918. Schelte Bijlsma, van wie de gemeente een model van een Lemster schouw als provinciaal geschenk heeft verworven, evenals een Lemster Aak voor de oudheidkamer, heeft eveneens een periode bij "De Goede Verwachting" gewerkt. Veel inwoners van Lemmer en voormalig Lemmer zullen zich ongetwijfeld Douwe "Pottebakker" (de Vries) herinneren, die een markante en bekende figuur was binnen het bedrijf.

Op 15 oktober 1928 kwam er een einde aan de bloeiende periode van de fabriek. De onderneming werd verkocht, vermoedelijk omdat zij niet langer in staat was te concurreren onder de verslechterende economische omstandigheden. Kort na de verkoop vertrok de familie Steenstra naar Gouda, waar de heer Steenstra een positie bekleedde binnen de aardewerkindustrie bij Jonkers. Hoewel de familie zich in Gouda vestigde, wordt aangenomen dat aldaar nog steeds Lemster aardewerk werd geproduceerd, zij het in opvallendere kleurstellingen. Op 1 oktober 1934 verhuisde het gezin Steenstra van Gouda naar Workum. In Workum was Cornelis Steenstra gedurende meer dan een jaar werkzaam in de pottenbakkerij van R. de Boer. Helaas overleed hij op 2 december 1935 in Workum. Hij werd begraven in Lemmer, waarmee de band met zijn geboorteplaats symbolisch werd behouden.

Twee afbeeldingen uit een prijscourant 'Lemster kunstaardewerk' in 1895 uitgegeven door Titus Postma, Leeuwarden.