De naamgeving 'Markt' in Lemmer werd in 1772 al genoemd. In de stedenbouwkundige structuur tot 1886 waren de Schulpen en de Markt het hart van het dorp.

Maar op 1 januari 1958  wordt 'Markt' in Lemmer veranderd in Burg. Krijgerplein

Het bericht van 27-12-1957: Binnenkort komt in de raad van Lemsterland een voorstel om het door de demping van de Lemster Rien ontstane royale plein in het hart van Lemmer met ingang van 1 januari 1958 niet meer Markt, maar Burgemeester Krijgerplein te noemen. Het college van b. en w. is van oordeel, dat de grote waardering voor de onlangs bij een auto ongeluk om het leven gekomen burgemeester op deze manier zinvol tot uitdrukking komt, vooral omdat de naam wordt verbonden aan een object, dat als een deel van het levenswerk van de overledene kan worden gezien.

Toen het plein in 1958 werd vernoemd naar Krijger was lang niet iedereen in Lemmer daar blij mee. Ook in de decennia daarna werden er om de zoveel jaar vraagtekens gezet bij de naam van het Lemster dorpsplein. In 2017 besloot de gemeente De Fryske Marren nog na nieuw onderzoek om de naam in stand te houden. 

Het Burgemeester Krijgerplein in Lemmer krijgt met ingang van 1 mei 2021 een andere naam. Het plein zal voortaan 'Markt' heten.

Het college van De Fryske Marren heeft daartoe besloten nadat er ophef ontstond naar aanleiding van de genoemde petitie over de burgemeester naar wie het plein is vernoemd.

Op Bevrijdingsdag 2020 zijn Hendrik Bootsma en Roelie Spanjaard-Visser de mensen achter de website Spanvis, een online petitie gestart na het zien van de uitzending op 4 mei 2020 van Oud- rechter Severein (Fryslân doc 3 mei 2020) om het plein de oude naam 'Markt' terug te geven. Aangevoerde documenten/verhalen van Lipkje Visser en Sjoerd Wiersma, versterkten dit geheel. Veel media aandacht, kranten, televisie en Frits Barend waren een fijne ondersteuning.

De kwestie leeft in Lemmer...B&W van de gemeente De Fryske Marren neemt de petitie mee in de besluitvorming rond het Burgemeester Krijgerplein, zei wethouder Roel de Jong op woensdag 10 juni 2020 toen Hendrik Bootsma hem namens de ondertekenaars de petitie overhandigde. Het besluit tot handhaving is steeds genomen op basis van eigen dossieronderzoek volgens de wethouder, hij gaf te kennen dat nu er ook andere verhalen naar boven zijn gekomen samen met de ontstane onrust, wilde B&W dat er een onafhankelijk onderzoek werd ingesteld door de NIOD

Petitie Krijgerplein aangeboden door Hendrik Bootsma: Radio Spannenburg

Douwe Bijlsma, schrijft in GrootdeFryskeMarren: LEMMER - Op 8 december 2020 heeft het college van gemeente De Fryske Marren besloten de naam van het Burgemeester Krijgerplein in Lemmer te wijzigen in Markt. De naamswijziging gaat in op 1 mei 2021. Op verzoek van het college is een onderzoek uitgevoerd door het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) naar het oorlogsverleden van oud-burgemeester Krijger van Lemsterland.

De conclusie van het NIOD is dat Krijger in de oorlog niet van onbesproken gedrag was. En het NIOD adviseert dat het zwaar zou moeten wegen dat Krijger als burgemeester, in het kader van de bijzonder rechtspleging, een veroordeling heeft gekregen. Het college nam dit alles in overweging en besloot over te gaan tot de naamswijziging van het plein.

Het NIOD hecht in zijn advies groot belang aan de veroordeling van Krijger in 1947, in cassatie bevestigd in 1948. In het kader van de bijzondere strafrechtelijke rechtspleging kreeg Krijger een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden met een proeftijd van een jaar voor zijn verantwoordelijkheid voor de arrestatie van de zes Joodse onderduikers. Het NIOD laat die veroordeling duidelijk zwaarder wegen dan de zuiveringsprocedure.

Zwaarwegend
In de arbeidsrechtelijke zuiveringsprocedure zijn de meeste van de ingebrachte beschuldigingen tegen Krijger ongegrond verklaard. Op basis van de adviezen in deze zuiveringsprocedure besloot de minister van Binnenlandse Zaken destijds dat Krijger kon aanblijven als burgemeester van Lemsterland. Het NIOD wijst erop dat de instanties die zich met de zuivering bezig hielden niet waren toegerust op juridisch onderzoek. Daarom is het NIOD van mening dat het feit dat Krijger als burgemeester in het kader van de bijzonder rechtspleging een veroordeling heeft gekregen zwaar zou moeten wegen.

GERECHTIGHEID

De kogel is door de kerk. Sinds kort hebben B&W van De Fryske Marren het besluit genomen de naam Burgemeester Krijgerplein te veranderen in de vroegere naam Markt. B&W waren dat eerst niet van plan. Onder druk van de door Roelie Spanjaard-Visser en Hendrik Bootsma georganiseerde digitale handtekeningenactie en ook brieven van inwoners en andere betrokkenen is er besloten inlichtingen over burgemeester Krijger in oorlogstijd bij het NIOD op te vragen. Dit instituut meldden B&W wat velen in Lemmer en ook elders wel wisten: deze burgemeester was niet ‘van onbesproken gedrag‘. Eerder dit jaar schreef ik al dat met zo’n kwalificatie een sollicitant voor het burgemeesterschap tegenwoordig niet eens door een eerste selectie zou komen. En zeker niet bij een zeer dubieuze rol bij het oppakken van zes joodse onderduikers en na de oorlog een voorwaardelijke straf opgelegd te hebben gekregen.

Na het besluit van de gemeenteraad van Lemsterland om het door demping van de Rien ontstane plein de naam Burgemeester Krijgerplein te geven is de CPN altijd terughoudend geweest dit aan te kaarten. Deze burgemeester was een felle tegenstander van de communisten. Doordat het toenmalige CPN-raadslid Anne Visser als enige tegen de naamsverandering stemde en het de tijd van de Koude Oorlog was voelde de toenmalige CPN, die haar eerdere raadslid Jacob de Rook in het concentratiekamp Dachau had verloren, zich gedwongen om met die voor haar besmette straatnaam te moeten leven. Een zodanig voorstel had toen dan ook nooit een succes kunnen worden. Toen ik als raadslid veel later door het PvdA-raadslid Wietze de Haan hierover werd benaderd bleek dat er toen in beslotenheid bij een peiling zeker geen meerderheid in de gemeenteraad te vinden was.

Wij waren als NCPN dan ook blij verrast dat in dit jubileum-bevrijdingsjaar brieven over naamsverandering van het plein bij de gemeente binnen kwamen en Roelie en Hendrik hun petitie startten. Die hebben B&W hun eerdere besluit in de ijskast doen zetten en het NIOD doen inschakelen. Met het uiteindelijke resultaat. Wanneer de (oude) nieuwe naam volgend jaar op de gevels zal worden aangebracht is niet het belangrijkste. Eindelijk gerechtigheid: een fout uit het verleden hersteld. Daar gaat het om!

Rinze Visser.

Foto van 'Onder de Hoek' door Stoffel Zandstra en Wim Swart: Hendrik en Roelie vervangen de naambordjes alvast.

• Roelie Spanjaard-Visser: We hebben het voor elkaar, Burgemeester Krijgerplein Lemmer krijgt andere naam: 'Markt' De vele ondertekenaars van de petitie die Hendrik Bootsma en ik gestart zijn, de inzet van Lipkje Schat-Visser, Sjoerd Wiersma, voor de documenten die hun inbrachten. Bewoners van Lemmer, media en televisie. Oud- rechter Severein (Fryslân doc 3 mei 2020) De NIOD voor hun onderzoek, de politieke partijen en de gemeente De Fryske Marren, voor hun wijs besluit. Wij zeggen iedereen hartelijk dank daarvoor.
• Gerben Wijnja: Sa moai dat jim dit foar elkoar krigen ha. Kompliminten.
• Marlies Scholten: Prachtig goed gedaan
• Gerard Visser: Super
• Piet Altena: Goed zo.
• Tjitske de Blaauw: Dit is geweldig neis. Eindeluk geruchtighied! Eendracht maakt macht.
• Sake Barelds: Ik kreeg bericht van de gemeente dat de naam veranderd wordt. Dit is geweldig nieuws voor allen die hun leven lieten tijdens de 2de wereld oorlog en voor alle LEMSTERS die het er mee eens waren dat er actie gevoerd moest worden,,,, zo zie je maar ....gefeliciteerd. Alle LEMSTERS...
• Enz. enz. teveel reacties om hier te plaatsen

Doordat de schepen die op de Rien voeren steeds groter en langer werden ontstond de noodzaak om de Rien te verleggen en deels te dempen. Deze verlegging had als gevolg dat het hart van het dorp wezenlijk veranderde door de sloop van een groot deel van de oorspronkelijke bebouwing en daarmee van de historische stedenbouwkundige structuur. Waar eerst de Markt (als plein) lag kwam de koppeling van de Rien met de Binnenhaven. De ruimtelijke maat en schaal veranderde sterk en er ontstond een grote open ruimte in de dorpsstructuur, die qua maat en schaal ver afstond van de oorspronkelijke kleinschalige karakteristiek en identiteit, maar nog wel met de sfeer van een gracht.

In 1957 werd de Rien volledig gedempt, een van de meeste ingrijpende historische veranderingen die plaats vond op basis van de toen geldende inzichten. Het gebied in het hart van het dorp werd ingericht als verkeersgebied inclusief een busstation. Het ruimtelijk beeld dat ontstond kenmerkte zich als een open ruimte, ingericht als verkeersgebied aan drie zijden ontsloten door wanden en aan de noordzijde gelegen aan de Haven. De Blokjesbrug lag nog op de min of meer oorspronkelijke plaats waardoor het nieuwe “plein” ruimtelijk een zelfstandig gebied vormde. In de jaren 60 werd de Blokjesbrug in zuidelijke richting opgeschoven en verbreed waardoor het deel ging uitmaken van de aanliggende open ruimte. Brug en verkeersgebied vormden samen een groot verkeersgebied met beperkte verblijfsruimte.

Bron: Gemeente de Fryske Marren -Met gebruikmaking van Adema Architecten Dokkum 

Tot 1957

Volledig gedempte Rien

In 1976 werd opnieuw ingegrepen in de stedenbouwkundige structuur door de bouw van het gemeentekantoor. De bouw was alleen mogelijk door een verder gaande sloop van de meer kleinschalige bebouwing die was gelegen aan de Markt. Op basis van de inzichten van 1976 werd gekozen voor een gebouw die qua maat, schaal en volume uitsteeg boven de oorspronkelijke kleinschalige bebouwing van het dorp. De bouw van het gemeentekantoor betekende dat definitief afstand werd genomen van de oorspronkelijke kenmerken van het oudste deel van het dorp.

Bron: Gemeente de Fryske Marren -Met gebruikmaking van Adema Architecten Dokkum 

Op 25 juni 2014 heeft de gemeente de Friese Meren besloten het oude gemeentekantoor te slopen en gedeeltelijk nieuwbouw plus een plein terug te brengen. De Raad gaf daarbij aan invloed te willen hebben op de beeldkwaliteit voor de nieuwbouw, gezien de belangrijke historische ligging en de uitstraling voor heel Lemmer en het nieuwe plein. 

Foto van Arcus Zuid: In het Friese Lemmer ontwikkelt Arcus Zuid Projectontwikkeling appartementen en commerciële ruimten. De nieuwe panden worden gerealiseerd op de grond van het (voormalige) gemeentekantoor van Lemsterland en krijgen een historische uitstraling. Naar voorbeeld hoe het was.

Deze foto werd vroeger de zogenaamde bakkershoek genoemd. Hier zien we de hele bebouwing die heeft moeten wijken voor het gemeentekantoor. Links zien we de comestibleswinkel van Babois, (kruidenierswinkel) Klaasje de Vries, zuster van de alom bekende Evert de Vries, was hier dienstbode. Later was voor de afbraak het atelier van Molenberg er gevestigd. Willem en later Tjitte Lemstra hadden er opslagruimte in en er woonden ook mensen in een gedeelte. Daarnaast de bakkerij van Jannes en later Henny Haveman. Voorbij de ingang van het Achterom was de bazaar van Schotsman die later verhuisde naar wat nu Newton Blue is. In het volgende hoge gebouw vonden we de winkel van Coop Excelsior met daarboven een woning voor de beheerder. Daarnaast nog een blik op een hoekhuisje waar een winkeltje was van een schoenlapper die in de winter ook schaatsen verkocht.

Nieuwbouw project Lenna Staete - 14 JUNI 2022: BOUW LENNA STAETE TE LEMMER AFGEROND

Van artist impression tot werkelijkheid. De bouw van het project Lenna Staete is afgerond! In samenwerking met Adema Architecten en Bouwbedrijf Kolthof zijn zes schitterende appartementen en vijf commerciële ruimtes aan de Markt en Visserburen te Lemmer gerealiseerd

Weer een mooie opname van een stuk van het centrum van Lemmer. Het zal een foto van voor 1900 zijn. Dat maak ik op uit het feit dat het tegenwoordige Kenneth nog een woonhuis is, bewoond door de familie Brandenburg. Na die tijd werd het de bazar van Haaije Schotsman.

De oude Truitje Zijlbrug ligt hier nog op het punt waar de Rien uitkomt op de Binnenhaven. Een brugwachtershokje is er niet en dat was ook niet nodig. In die tijd werd de brug bediend door iemand uit de buurt, dat is in ieder geval ook Jelte de Jong geweest. Die kon er zo even naar toe lopen, zijn stoffeerderij was vlakbij. Op links zien we een stukje Oudesluis met achter de bomen de slagerij van Wierdsma. Dan de bakkerij van Lubbert Loen. Daarnaast een hokje waar de nachtwachten onderdak hadden en voor opslag van de gemeente. Dat is indertijd door Hendrik Loen van de gemeente gekocht, ik meen voor vijftig gulden. Dat was een grote vooruitgang voor uit- en aanzicht van het pand. Wat nu de winkel van Primera is, zal toen nog Kokje geweest zijn.

Voor wie het gekend heeft is op de foto nog te zien dat er in de diepte opzij nog een klein tuintje was. Door de ramen daaronder kwam het licht in de kelderverdieping. De volgende twee panden zijn van latere 'De Balans' van Jaap v.d. Wal. In het eerste woonde de hierboven genoemde Jelte de Jong, in het andere deel heb een hoedenwinkel van gezusters v.d. Bijl, daarna verkocht Keuning er bloemen, er is een stoffenwinkeltje in geweest en later nog een horlogezaak. Het laatste op deze rij is al heel lang slagerij. Aan het gemeentehuis is gelukkig niet veel veranderd. Dat geldt ook voor de Hervormde en de Gereformeerde kerk op de achtergrond.

Foto van René Berg: Logement en Stalling biljart Rottiné, op het bord links staat; Binderij en Landmeter.

Ook de huisjes op de Markt, met o.a. een boekdrukkerij en een herberg met stalling, zijn niet meer terug te vinden. Deze panden moesten wijken voor het ombuigen van de Rien. Dankzij die verandering hoefden de schepen nog maar door één brug om de Binnenhaven in te varen, in plaats van via twee bruggen, een sluis en nog een brug. De Zeesluis werd in dat jaar ook verplaatst naar de plaats waar nu nog de Lemstersluis ligt.

Dit is een overzicht van Lemmer rond 1900-1910. Ook hier valt de landelijke sfeer van het dorp op, het is klein met veel bomen en weilanden. De boeren wilde in die tijd hun land niet afstaan ten gunste van een uitbreiding van het dorp. Vandaar dat er dus in sommige buurten heel veel kleine huisjes stonden, zoals in het Achterom, waar nu de parkeerplaats is.

Wat was Lemmer toen nog een stuk mooier, doorsneden door het water en met de bruggen. De silhouetten van de torens steken als trouwe wachters hoog boven het dorp uit. De bomen staan volop in het blad. Op straat is het erg rustig. Geheel rechts zien we een stukje van het postkantoor, dan het gemeentehuis en de slagerij toen waarschijnlijk nog van De Jong. Verder volgen de hoedenwinkel en de stoffeerderij van Jelte de Jong, die tevens brugwachter was. Dat huis telde toen twee verdiepingen, later is er een stuk opgezet, want het telt nu drie verdiepingen. Daarnaast zien we de sigarenzaak, toen zal Kokje daar wel gewoond hebben. Het huis daarnaast is nog geen winkel, het zal toen wel bewoond zijn geweest door de familie Brandenburg. Aan de hand daarvan wordt er verondersteld dat de foto omstreeks 1900 is gemaakt.

Een opname van het centrum van Lemmer. Vanaf Nieuwburen of Vissersburen een gezicht op Prinsessekade en Schulpen. Met de Truitjezijlbrug als middelpunt. Op de brug veel mensen. Zij wisten zeker dat er gefotografeerd werd, op een foto uit die tijd zie je vaak dat er een groep mensen staan die van de gelegenheid gebruik maken om zich te laten vereeuwigen. Helemaal links zien we een logement op de Markt. Dat zal waarschijnlijk Oosten geweest zijn. Het hoge bouwsel daarnaast kan het torentje van het tramstation zijn. Dan het huis waar de zusters Katsma, nichten van mijn grootvader, woonden.

Op die plaats staat nu het huis waar tot voor kort Judith Schirm woonde. Dan het huis waar ik kapper Booms gekend heb. Al jarenlang bezit van de familie Schirm waar Douwe en Pietie Schirm, nu in de nieuwbouw wonen. In het huis daarnaast heeft bakker Hofman na verkoop van zijn bakkerij in de Schans gewoond. Dan het gebouw waar de kledingzaak in 1813 van start is gegaan. Vervolgens twee geveltjes. Het linker daarvan moet een slagerij geweest zijn. Die is in de tijd dat mijn overgrootmoeder de zaak dreef aangekocht. Mijn grootvader kon nog precies vertellen hoe de aankoop was gegaan. In het volgende huis woonde als laatste Sipke de Jong. Het hoge huis, nu Eerdmans, was indertijd de dienstwoning van het hoofd van de school. Het gebouwtje dat dit huis gedeeltelijk afdekt is het brugwachter hokje dat toen tussen de beide bruggen stond. In het volgende gebouw was de Friesche Bank gevestigd, die later opging in de Amsterdamse Bank. Aan het eind van de rij is de helft van de Wildeman nog te zien".

Johannes de Vries

Wat een prachtige gevel van de vleeshouwer, de winkel daarnaast kan ik alleen lezen dat hij ook klompen verkocht.

Aan de andere kant van de ingang naar het Achterom, zien we de winkel van Haaije Schotsman met daarnaast de klompenwinkel van Boonstra en op het hoekje de winkel en woning van Bernard Bijlhout. Bijlhout en zijn zoon Wienke konden mooi spelen en zingen, vooral het versje over het parochiehuis. "Je zult het beleven, dan moet je wat geven; wie niets wil geven die blijft maar liever thuis, want wij sparen voor een nieuw parochiehuis". Er stonden altijd veel mensen onder de ramen te luisteren. Toen Haaije Schotsman, de school verliet werd hij aangenomen bij een drukkerij in Lemmer. Toen hij daar een paar weken aan het werk was, kwam hij op een keer thuis en vertelde dat hij ontslag had genomen. "Want ik wil niet langer tussen vier muren zitten". Hij huurde een kar, kocht op krediet sigaren en sigaretten en stond 's zaterdags met zijn handel bij de brug. Bij zijn moeder in de kamer werd een tafeltje met wat snoep neergezet, voor de verkoop aan schoolkinderen tegen halve en soms hele centen. Het ging goed, langzaam breidde de zaak zich uit. In alle soorten handel zag hij licht en zo boerde hij mooi voorruit.

Zoals het meestal met jonge mensen gaat kreeg hij verkering en trouwde met Hendrikje Rippen. Zij kwamen in het middelste huis op de foto. Alles liep geweldig en het huis werd te klein. Toen werd bij de brug een groot huis gekocht waarin de familie Brandenburg had gewoond. In het Achterom kregen ze een magazijn omdat er voor de steeds groeiende omzet veel voorraad achter de hand moest zijn. Dat pakhuis was in het gebouw, dat ook later werd gebruikt in de jaren '40-'45 als distributiekantoor. Uit het huwelijk van Schotsman werden vier kinderen geboren, twee jongens en twee meisjes, Kerst en Ieke en de twee meisjes Jantje en Minke. De kinderen werden groter, gingen weg om te leren en tenslotte vertrok de gehele familie naar Leeuwarden. In de winkel kwam Noppert, ook een echte koopman, die daar jaren zijn brood heeft verdiend.

Lemmer 1900: V.l.n.r. slagerij Koning, bloemisterij Keuning, tapijtwinkel Jelte de Jong (tevens brugwachter) sigarenwinkel P. Zwart. Opvallend veel mensen op straat, het maken van foto's was toen nog een unieke gebeurtenis.

Toen in 1932 een door de Gebr. De Boer gebouwd schip te lang was om de 'bocht te kunnen nemen', werd de bocht wijder gemaakt, een werk dat door de plaatselijke aannemer Hidde Visser Wzn. werd uitgevoerd.

Hier wordt gewerkt aan het verbreden van de Lemster Rien. Doordat de schepen langzamerhand groter werden begon het voor sommigen moeilijk te worden deze bocht te nemen. Vandaar deze werkzaamheden. In het eerste huis links, waar hoeden in de etalage zichtbaar zijn, woonden de dames Janke en Fimke v.d. Bijl, zij hadden daar een dames hoedenzaak.

In de slagerij daarnaast woonde Andries Koning met vrouw en kinderen. De slagerij werd later voortgezet door zijn zoon Jan. Diens kinderen zochten hun toekomst weer in een andere richting en zo werd de slagerij overgedaan aan R. Sjoukes. Verder zien we ook hier weer een gedeelte van het gemeentehuis. Nu het nieuwe gemeentekantoor er is gekomen werd het gemeentehuis langzaam gerestaureerd en ingericht voor trouw en vergaderzaal, terwijl ook de VVV en oudheidkamer er hun onderdak hadden gevonden.

In een gedeelte van de ruimte van de Oudheidkamer, 'De vroegere Waag', heeft het bestuur van de transportarbeider bond, Jacob Visser en Thomas Tijsseling, wel zitting gehad. Daar konden de leden van de bond, als ze werkloos waren, zich twee keer daags melden. Zij kregen per jaar hoogstens zes weken steun, zij ontvingen drie gulden per dag. Wie geen lid was kreeg niets. Op de foto is een stukje van de Nieuwburen zichtbaar. Op de hoek met de Vissersburen zien we de likeurstokerij en drankwinkel van de Fa. Wed. G. L. Visser, waar later de Friesland Bank zijn onderkomen vond.

In de bakkerswinkel ernaast, woonde toen de familie Schirm, die opgevolgd werd door schoonzoon Evert de Vries. Daarnaast zien we de manufacturenzaak van H. S. van Schoot, later de schoenenzaak van Dijkstra, opgevolgd door de volgende generatie Dijkstra. Het werd toen met de grond gelijk gemaakt en modern herbouwd. Een gedeelte van het postkantoor is nog te zien, nog compleet met torentje.