De Schans is een straat waar vroeger veel winkels zaten, groentezaken, bakkerijen en kleermakers.

Bij deze foto zag ik een foto van de Schans "doedetiids" uit de collectie van Jouke Wagenmakers. Geïnteresseerd in alles wat oud Lemmer betreft, zag ik hierop veel bekende zaken. Waarvan ik iets op papier wil zetten. In het eerste hoek huis van links woonde Jan Pen en zijn vrouw Janke de Rook. Zij verkochten van alles, met name voor de visserij. Dat waren de grootouders van de econoom, Prof. dr. Jan Pen. Waar in een bijschrift sprake van is en een oom en tante van ondergetekende.

Als we de steeg naast het tweede huis ingingen, kwamen we voorbij het werk plaatsje, waar mijn vader lood zat te smelten. Hij maakte hier van loodjes voor de botnetten en sleepnetten. In het andere huis erbij woonde Geert Pen en zijn vrouw Janke. Later heeft Harm Duim er met zijn gezin gewoond. Weer terug naar de Schans, voor de deur van het tweede huis staan kisten, op de bovenste kist een W die zullen wel van visroker Scheffer zijn.

Dan het huis waar visser Jan de Blauw woonde. Drie kinderen poseren hier voor de fotograaf de jongen nog met korte broek en lange, wollen kousen en een ijsmuts op zijn hoofd, het meisje is leuk gekleed in een jurk met een witkraagje precies zo als de meisjes er vroeger bij liepen.

Dan volgt de winkel van Bondiëtti, waar ook van alles te koop was. Dan krijgen we de boekwinkel van Terpstra, wiens zoon Pieter romans en toneelstukken met de eerste literator wordt bedoeld. Daarnaast woonde Gaasbeek. Dan volgde de weduwe Scheffer. Deze had een fruitzaak en een visrokerij. Toen de tijden wat beter werden kregen we zondags een stukje Urker brok. Scheffer had het monopoly van de verkoop hiervan. Hier werd de tweede literator geboren, de romanschrijver Age Scheffer. Naast de steeg was een café.

En daar woonde ? Hulscher de scheerbaas, ik was toen thuis de jongste van de jongens, en ging er vaak met vader heen. 's Zaterdagsavonds zat het er geregeld vol en werden de nieuwtjes besproken. Het scheren kosten toen 5 cent. Verderop woonde Bernard Hulscher. Deze verkocht klompen voor 35 cent, en ook wel wrakke klompen met een kwast er in, voor 20 cent, bij de ingang lag altijd een grote jutte zak. Die was vaak een prooi voor ons. Er werd dan een fakkel van gemaakt, waar de jeugd dan zingend achteraan liep. Het duurde dan ook niet lang of de politie kwam erbij, en sloeg erop in, en als je een flinke klap kreeg hoefde je dat thuis niet te vertellen, want dan kreeg je als antwoord, dan heb je ook wel wat uitgehaald. Want anders doet de politie je niets.

Dan woonde Andries de Blauw er, en had Uilke Kooistra zijn café. Even terug naar de andere kant daar woonde bakker Auke Douma. Word zijn zoon Jan soms bedoeld met de hoge Officier bij het K.N.I.L.? In de beneden Schans woonde ook bakker Fortuin. Hier was mijn moeder, Metje Pen, geboren in Oosterzee in betrekking. Mijn vader bracht hier altijd het meel op zolder. Op de foto staat toevallig een kar voor de deur met meel er op. Zo kreeg hij ook kennis aan mijn moeder, en op 13 mei 1892 trouwden zij. Uit dit huwelijk werden 11 kinderen geboren. Hiervan zijn mijn zuster Griet (Beverwijk), mijn broer Koert (Lemmer), en ik nog in leven. Moeder overleed 23 maart 1913, en vader 21 november 1944.

Geschreven in 1979, door Evert de Vries.

Aan het eind van de Schans staat nu nog altijd de vroegere hang van De Blauw. Later enkele jaren bakkerij met winkel van de Coöperatie Excelsior en als laatste in gebruik bij garage Weber. Nu al een paar jaar op nominatie om afgebroken te worden en vervangen door woningen. Mijn vader en oom Jan werkten daar beide. Ik kan mij nog herinneren dat ik daar ’s middags met mijn moeder wel heen ging om vader thee te brengen. Dan was daar ook Hidde de Blauw, een aardige jongeman en zoon van eigenaar Seerp de Blauw. Hidde was in Delft afgestudeerd maar in de crisistijd van toen kreeg hij geen werk en dus was zijn weg ook bij zijn vader in de vis. Hier poseren zij vlak bij de hang aan de overkant van de Schans. Links vader met een fles zure haring. Inhoud 20 stuks, dichtgemaakt met papier en een touwtje er om. Rechts oom
Jan met een kistje bokking. Tussen hen in Hidde. Drie mensen die eigenlijk levenslang contacten hebben onderhouden. Oom Jan rookt een pijp, mijn vader een sigaret. Ik vond het vreemd dat Hidde hier niet rookt. Maar met een loep is te zien dat hij wel een sigaret heeft in de hand die hij op het schouder van mijn vader heeft. Op de achtergrond de timmerwinkel van Willem de Blauw.

Johannes de Vries.

21 Januari 1948.

LEMMER. Op Vrijdag 23 Jan. a.s. hoopt de heer Jan Pen alhier zijn 93ste verjaardag te vieren. Wie de heer Pen alle dagen door de Schans ziet lopen, om een bezoek te brengen aan de zaak, die nu beheerd wordt door zijn zoon, de heer Jurjen Pen, zou niet zeggen, dat hij al flink in de 90 is. Deze krasse oude baas fietste nog flink, toen hij de 80 al ver achter zich had. Het waren de Duitsers, die hem de fiets tenslotte ontnomen hebben.

In alles stelt de heer Pen nog belang. Als er nog een belangrijke vergadering is, zal hij niet ontbreken, en op het laatste Sint-Nicolaasfeest in de bewaarschool was hij aanwezig.
Toen de nieuwe brug naar de Schans in 1941 officieel geopend werd door de Burgemeester, was het ook weer Pen, die als eerste burger de brug overliep. Als oudste inwoner van Lemmer geniet hij een grote populariteit. Zijn gezicht wordt wel minder, en ook de stok is er het laatste jaar bijgekomen, maar desondanks wandelt hij nog overal heen.

In het openbare leven heeft de heer Pen altijd een belangrijke plaats ingenomen.
Zijn bestuur baantjes waren vele en overal was hij actief werkzaam. Zo heeft hij mede opgericht de Ned. Ver. tot afsch. v. alc. houdende dranken, waarvan hij jarenlang voorzitter is geweest, en nu nog erelid, de bond van Staatspensioennering en niet te vergeten de Bewaarschool.

Van de vroegere S.D.A.P. is Pen ook de oprichter geweest en wel in de bekende kwestie Hoogezand—Sappemeer. Voor vele Verenigingen was Pen mede de stuwende kracht en tal van sprekers, die voor diverse Verenigingen spraken, vonden in zijn gezin onderdak.

Ook voor toneel, zang en muziek bestond bij hem altijd grote belangstelling. Bij de viering van het 50-jarig bestaan van de Muziek- en Zangver. Excelsior in 1946 kwam Pen persoonlijk zijn gelukwensen aanbieden, en sprak een kort herinneringswoord door de microfoon tot de aanwezigen. Een bijzonderheid uit zijn leven was wel de tocht per arrenslee over de toenmalige Zuiderzee in 1891 naar het Eiland Urk. Van de negen personen, die deze tocht volbrachten, is de heer Pen de laatste overlevende.

Tot in 1929 was hij recordhouder van deze tocht, maar hij nam de kans toen waar, om op moderne wijze en wel per auto, deze tocht te herhalen. Een oorkonde van deze tochten is in zijn bezit. Ook is de heer Pen een belangstellend zeiler geweest, en bij vele wedstrijden was hij vertegenwoordigd. Zijn zaak in de Schans in visserij producten, is zeker over het gehele land bekend.

De heer Pen is geboren te Oosterzee, in een gezin van negen kinderen. Zijn vader was turfmaker en de verdiensten waren in die dagen slecht. In 1880 vestigde Pen zich in Lemmer en in 1882 trad hij in het huwelijk met Mej. Janke de Rook. Uit hun huwelijk zijn zes kinderen geboren van wie drie nog in leven zijn.

Schans 1904 -Een opname aan het eind van de schans.

"Leve de Visschersvloot" Deze foto is gemaakt tijdens de Onafhankelijkheids feesten in 1913. Deze ereboog voor de Lemster vissers, zegt toch wel genoeg over hoe de Lemsters dachten over hun vissers.

Van alles wat er op de linkerfoto aan de linkerkant staat, is niets meer teug te vinden dan de katholieke kerk. Aan het eind is de spuisluis net zichtbaar. Hier staat het oude hek nog dat de boven en Beneden Schans van elkaar scheidde. Ik heb dat zo nog gekend maar niet zo lang. Aan het eerste huis links hangt een uithangbord, daarvan zijn alleen de laatste letters te ontcijferen, daaruit maak ik op dat er 'Uurwerken Wagenmakers' staat. In die buurt woonde in ieder geval een klokkenmaker die Wagenmakers hete.

Zijn zoon Pieter was postbode, hij was tussen de klokken opgegroeid. En heeft jaren lang zondagsmorgens om twaalf uur de gang gemaakt naar de toren bij de hervormde kerk, om het uurwerk op te winden en zonodig bij te stellen. Dat oude uurwerk staat gerestaureerd nog altijd in het gemeente kantoor. Met deze kaart ben ik naar de Schans geweest maar ik slaag er niet in om precies te bepalen wat er van de woningen aan de rechterkant nog over is.

Op het uithangbord is leesbaar: WAGENMAKERS en KLOK? MAKER."

Evert de Vries

Jouke Wagenmakers en Janke Duit.

• Aanvulling van Ivo Zandhuis, zijn betovergrootouders waren Jouke Wagenmakers en Janke Duit. "In het eerste huis links, met het uithangbord, woonde en werkte Jouke Wagenmakers (1862 Lemmer-1951 Lemmer) klokmaker. Hij was woonachtig aan de (Beneden) Schans H41 (persoonskaart CBG, centraal register testamenten 1927), later (omgenummerd?) Schans 31 (persoonskaart CBG). Het huisnummer Schans 31 is nog steeds ongeveer op diezelfde plaats. Hij nam de klokmakerij over van zijn vader Johannes Wagenmakers (1817 Sneek-1901 Lemmer), die in 1845 naar Lemmer was gekomen (Friesch Dagblad, 2 januari 1963).
• Zie ook kwartierstaat van Renske (Rens Wagenmakers)

De middelste heer is Imke Wagenmakers, geboren op 17 november 1903 te Lemmer, overleden op 29 mei 1974 te Lemmer, 70 jaar oud.

Nu Schans 13A. Links zat Rippen en rechts de smederij van Van der Berg, de woning is jaren lang bewoond geweest door Hariet Kingma, Jilling Kingma repareerde de hele dag netten op de grote zolder aldaar. Vervolgens kwamen Klaas en Jantje Smit en buschauffeur Jan de Jong en zijn vrouw.

• Froukje Zandstra: Het huis waar Kokké heeft gewoond. Aan de ene kant Rippen en aan de andere kant van de steeg de smederij van v.v. Berg.
• Jelle Jan De Jong: Jan de jong de buschauffeur heeft er gewoond.
• Auke Coehoorn: Ook Hariet Kingma woonde daar en ik meende dat die twee huizen een lange zolder hadden zodat ze netten beter konden nakijken
• Roel Kingma: Jilling repareerde de hele dag netten en volgens mijn vader is hij nooit meer op de haven geweest. Was een aparte persoonlijkheid: streng en zakelijk.

Opa Piet Plooij

Alida (Alie) Plooij, de dame vooraan is Beppie Plooij

Oma Jans Plooij

Broer en zus Plooij, Alida en Piet. Pieter Plooij is het gezin ontvallen in het begin van de oorlog, toen de Duitsers Dordrecht binnenvielen

Links: Jette, Johanna, Leeuwke, Joukje en Anna Bootsma. Voor de winkel van Molenberg in Lemmer.

Foto van Geertje Visser: Vroeger, dat is dan rond 1939 was het een kruidenierswinkel ALBINO. Ook al met Lienos. Hierbij een foto van toen. Links Grietje Zijlstra Frankema (vrouw van Sierd Zijlstra de kapper en mem van Huib en Willy) en mijn moeder Maggie de Vries Wouda.