Houtzager/Timmermansfamilie (naar verhaal Jan Wouda 80-er jaren)

Foto's en verhaal door Willem-Jan de Vries

Koenraad de Vries en Akke Zijlstra.

Dit keer een verhaal over een oude Lemster-familie, die geen visserlui waren, maar wel een familie die het waard is, dat er een verhaal over wordt geschreven. Op bijgaande foto staat het echtpaar Koenraad de Vries, geboren 1864, overleden in 1936, zijn vrouw Akke Zijlstra, geboren in 1866 en overleden in 1936.

Akke was een zus van Minze Zijlstra, de snelle insimmer in de baan van Jan Pen. Pietje Propsma-Zijlstra van de Oude Sluis, was dus een oom en tante zegger van Akke en Koenraad. Ze woonden in het brede gedeelte van de Pottebakkerssteeg/Tuinstraat.

Tuinstraat

Akke Zijlstra met kleindochter Akkie de Vries in de Pottebakkerssteeg (ca1930)

Met als buurman gemeenteveldwachter "Tsjinder Bosma". Nu is alles al afgebroken. Ik kwam er als jongen wel eens spelen met vriendjes, waaronder Anne de Vries (zoon van Koenraad), Poppe Bootsma (Tuinstraat 3) en Jan Rippen, die woonde daar tegenover. Zijn vader was machinist op de Groningerboot. Dat is al lang geleden, zo in de jaren 1908 - 1910.

Waarom ik nu over de familie de Vries, schrijf zal ik U vertellen. Het was een armoedige tijd en kinderbijslag was onbekend, als je één kind had of tien, de inkomsten waren hetzelfde. Dus U begrijpt wel dat in een opgroeiend gezin, al had je vast werk, schraalhans keukenmeester was.
Koenraad was een vakman op de toenmalige stoomhoutzagerij van de familie Sleeswijk. Maar hij was een werkman, die zich niet neerlegde bij de toestanden die er toen heersten. Dat een arbeider meestal in een één kamerwoning moest wonen, en meneer Sleeswijk, in een paleis aan de Nieuwburen, met een deur die een vesting niet zou misstaan.

Stoomhoutzagerij en houtmolen Sleeswijk

Het zal ca. 1912 zijn geweest, dat Pieter Wouda (Pieters Antje) die zijn hele leven op de houtmolen had gewerkt, maar toen hij te oud werd, zo op straat werd gezet, en toen zijn hand moest op houden om het hek bij Wierda, open en dicht te doen, voor de boeren en dan 1 of 2 cent kreeg. Geen cent pensioen. Om die toestanden te verbeteren was Koenraad, een van de eerste socialisten in Lemmer. Hij was natuurlijk een drank bestrijder en om de arbeiders op een hoger cultureel peil te brengen, was hij ook mede oprichter van Muziekvereniging Excelsior, naar ik meen te herinneren had hij ook een medestander in Hielke Lemstra, die ook op de houtmolen werkte, wiens enig levende zoon Bertus nog in Stavoren woont.

Koenraad de Vries zittend in het midden met piston (deel van foto bij oprichting Excelsior in 1896). Jongen met piccolo is zoon Willem de Vries

Willem (oudste zoon van Koenraad) de Vries tijdens optreden Excelsior op schaats (foto ca 1904) Jongen met piccolo/fluit links op de foto.

Koenraad was ook een man die wist wat hij waard was. Er was in die tijd een grote moed voor nodig om voor je principes uit te komen, want je moest niet raar opkijken, als je in die tijd op de keien werd gesmeten door je broodheer, als je je mond open durfde te doen. Dus alle respect voor die mensen van het eerste uur. Koenraad en Akke, hadden zeven kinderen, wat in die tijd niet veel was, meestal was het in die tijd negen of meer kinderen.

Koenraad de Vries en Akke Zeilstra en hun zeven kinderen.

Op de foto Bovenste rij v.l.n.r: Anne de Vries (1900), Willem de Vries (1889), Menze de Vries (1908). Middelste rij v.l.n.r: Meintje de Vries (1903), Wibbigje de Vries (1891), Froukje de Vries (1897) en Tietsje de Vries (1894) Voorste rij: Koenraad de Vries en Akke Zijlstra

De oudste was Willem dan Wibbigje, roepnaam Wim, Tietsje, zoon Anne, dan Froukje en Meintsje en dan de jongste zoon Menze. De kinderen hebben het in de maatschappij goed gedaan. Allen hadden een eigenwaarde van vader en moeder meegekregen.

Willem de Vries, was getrouwd met Aaltje de Blaauw, een dochter van Jan de Blaauw, uit de Schans en was timmerman (later verhuisd via de Oranjesluizen naar Blaricum alwaar hij zijn eigen woning met werkplaats heeft gebouwd)

Willem de Vries met zoon Jan de Vries en zijn vrouw Aaltje de Blaauw en oudste dochter Akke de Vries bij de pas afgebouwde woning. Foto 1924 te Blaricum.

Foto van de familie Kuyper-Talman: Op tweede etage op de steiger links met gilet en hoed is Willem de Vries als timmermansknecht in 1907 werkend aan het oude postkantoor in Lemmer.

Willem de Vries (geheel rechts) als timmerman/aannemer op een klus in Amsterdam (foto ca. 1920)

Logo Aannemersbedrijf

Wibbigje (Wim) was getrouwd met Gosse van der Gaast, waarover straks meer. Tietsje, was getrouwd met Jan Klaver. Ik ken ze nog dat ze verkering hadden. Jan was bij de PTT en was lang voor die tijd 1.95 meter. Hij was bij Jan Hofman, in de kost, die conciërge was op het gemeentehuis en legde altijd nieuwe papierrollen, in de automatische pijlschaal van het oostelijke sluishokje op de sluis. Hij had ook nog een kruidenierswinkel aan de Prinsessekade. Jan Klaver, heeft ook door zelfstudie een behoorlijke positie bereikt bij de PTT. Zijn laatste standplaats was Den Haag, waar zijn vrouw nu nog woont, zij is al 87 jaar.

Zoon Anne, was getrouwd met Ria Nijmeijer. Anne was machinist, later op de IJ ponten in Amsterdam.In de tijd dat ik sluismeester was in Amsterdam, trof ik hem nog wel eens. Hij was toen controleur van de gemeentelijke IJ-ponten, hij is 78 jaar geworden.

Anne de Vries (links) hier als machinist op het vrachtschip de Steenwijk van de NRM (Nieuwe Rijnvaart Maatschappij)

De Steenwijk van de NRM met bemanning (foto ca 1920)

Froukje, is Lemmer trouw gebleven en getrouwd met de bekende Pieter Wagenmakers (Pieter de klokkenmaker) ook PTT-er. Meintsje, was getrouwd met Klaas Vos en woonde in Groningen.
De jongste zoon Menze, was getrouwd met Afke Bruinsma, uit Sneek en ze woonden in Den Haag/Naaldwijk

Menze de Vries (1908, foto ca,.1914)

Menze de Vries met ouders Koenraad en Akke (foto ca 1914) in de Tuinstraat/Pottebakkerssteeg

Afke de Vries-Bruinsma, vrouw van Menze en kunstenares in Naaldwijk/den Haag, foto 1937
Voor werken van Afke zie: https://afkebruinsma.wordpress.com/ 

U zult wel denken: er staat steeds: “was getrouwd”, maar alleen Tietsje en Meintsje, zijn overgebleven en de aangetrouwde Pieter Wagenmakers, Ria Nijmeijer, en Afke Bruinsma. Zo gaat dat in het leven.

Zo kregen we drie jaar geleden ook Tietsje Klaver-de Vries op bezoek, met haar nicht Y. Aafjes van der Gaast, die nu in Avenhorn woont, die haalt haar dan op met de auto uit Den Haag. Ik doe de deur open en daar staat een lief dametje, keurig verzorgd en ze zei "Siz mar Tietsje jer" ik herkende haar direct, al had ik haar misschien in geen 55 jaar gezien. Het ijs was zo gebroken en we hebben uren gezellig gesproken, meestal over het oude Lemmer. Zoveel oude foto's en kranten knipsels uit de Lemster krant.

Tietsje Klaver-de Vries met dochter Agatha Klaver (foto 1923)

Ook nog van Jan Kokje. Ze vertelde dat ze vaak op bezoek kwam, bij nazaten van de vroegere hangbaas Poppe de Rook, t.w. Dr. Henny de Rook, Lies de Rook, U weet wel die als enigste vrouw de 2e maart 1929 met nog 8 mannen op de schaats naar Amsterdam, zijn gereden en op 3 maart weer terugreden naar Lemmer. Op 4 maart begon het te dooien. Die zijn nu 89 en 96 jaar oud. Ze is dan wel een beetje moe, wat een sterk ras!. Dan is er nog een zus Griet 96 jaar, die loopt nog elke dag 5 kilometer.

Y. Aafjes van der Gaast, is verleden jaar weer geweest en nam 43 verhalen mee van haar vader Gosse van der Gaast, die in 1968 en 1969 in de Zuid Friesland had geschreven. Ik heb Gosse van der Gaast, niet gekend. Hij was zeker al jong de Lemmer uit. Maar zijn vrouw Wim (Wibbigje), kan ik mij heel goed herinneren. Zij was een mooi meisje. Uit de verhalen te lezen heb ik de indruk dat, van der Gaast, een intelligent man was (Gosse was een bekend architect, zie ook Gosse van der Gaast) Zijn eerste verhaal in de Zuid Friesland, begon er mee dat Gosse als 12 jarige jongen op de houtenhelling, van de Harm de Boer, met werken begon. Zijn eerste karwei.. een houten strontpraam schoonmaken, waar de drollen nog in dreven. Nu was het zeker de gewoonte dat de knechten een fooitje voor zo'n vies karwei kregen, toen het werk die dag was afgelopen, zeiden de grote knechten tegen hem "jouw deel zit in je zak Gosse". Gosse, trekt zijn jack aan en zat nieuwsgierig in zijn zak voelen. Ze hadden er een grote drol ingedaan, zo ging dat vroeger als je als jongste begon. Wim (Wibbigje) de Vries en Gosse van der Gaast, hebben 3 kinderen gekregen en ze wonen in Utrecht.

Twee dochters zijn beiden met een huisarts getrouwd, mevrouw Aafjes van der Gaast, haar man is helaas in 1950 overleden. De zoon Koenraad, is ingenieur, geb.1923 ovl.1993 K. van der Gaast, architect bij de spoorwegen en zijn vrouw Sonja van der Gaast (Bakker Schut) beweegt zich in de politiek, en zit in het partijbestuur van de P.V.D.A.

Ynkje Aafjes van der Gaast (1920) Koenraad van der Gaast (1923) Foto opgenomen 1923 te Utrecht.

Wat zou de oude Koenraad, trots en blij zijn geweest als hij dit allemaal zou hebben meegemaakt, maar daar is een mensenleven te kort voor.

“Rust ten stryde, de dag breekt aan”
“De vryheid roept, ontwaakt O Volk”

Nawoord: Het verhaal over Koenraad de Vries en Akke Zijlstra is opgesteld door Jan Wouda in de 80-er jaren vorige eeuw en destijds gepubliceerd in de Zuid Friesland krant. De originele tekst is behouden gebleven hier en daar aangepast en aangevuld en geïllustreerd met recentelijk opgedoken zeer oude foto’s van tussen 1880 en 1937. Het nodige uitzoekwerk is hieraan voorafgegaan met hulp van Willem-Jan de Vries (achterkleinzoon van Koenraad) en andere bronnen.