Persoonlijke gegevens Sjoerd de Wreede:  Geboren op 14 februari 1858 te Lemmer, overleden (78 jr) op 27 maart 1936 te Lemmer. Gehuwd op 30 mei 1884 te Lemmer met  Hielkjen Jouwstra, geboren op 22 maart 1861, overleden op 10 april 1929

Foto van Carmen de Wreede: Mijn overgrootouders Sjoerd de Wreede en Hielkjen Jouwstra

Uit dit huwelijk: 

1. Bauke de Wreede, geboren op 2 juli 1889 te Lemmer, in 1973 overleden. Gehuwd met Korneliske Luitesd Middendorp, geboren op 24 januari 1894, dochter van Luite Jans Middendorp
en Joukje Jans de Roos.

Uit dit huwelijk: 

1. Sjoerd de Wreede , geboren op 25 november 1916. Gehuwd  in 1944 met Mette Visser. Uit dit huwelijk 4 kinderen: 3 dochters (Corrie, Roelie en Fransje) en 1 zoon: Bauke.
2. Luite de Wreede, geboren op 17 maart 1918. Gehuwd in 1942 met Trijntje Hooiring. Zij verhuisden later naar Rotterdam. Uit dit huwelijk 2 kinderen: Bauke  en Gerda.
3. Hielkje de Wreede, geboren op 9 juli 1920. Gehuwd op 1 mei 1947 met Schelte de Vries. Zij kregen 2 dochters en 1 zoon
4. Joukje de Wreede, geboren op 31 oktober 1922. Gehuwd met Marten Haagsma

2. Thijs de Wreede, geboren op 13 september1891 te Lemmer, overleden op 23 december 1951 te Lemmer. Gehuwd op 9 november 1918 met Jeltje ter Heide

Uit dit huwelijk:

1. Sjoerd de Wreede,1919-2000
2. Annie de Wreede, geb 1920
3. Thomas de Wreede, geb 30 maart1923
4. Hielkje de Wreede, geb 1924
5. Cornelia de Wreede
6. Geertje de Wreede
7. Bouke de Wreede

Foto van Jan Rintjes Koopmans: Op 13 en 14 juli 1929 werd in Lemmer een gekostumeerde kinderoptocht gehouden, met leerlingen van de drie lagere scholen. Op de foto van links naar rechts, de toen 11-jarige Luite de Wreede, de 9-jarige Hielkje de Wreede en de 13-jarige Sjoerd de Wreede.

De nachtwachten

Door: Kasper Verbeek

Vroeger had men ook in Lemmer de nachtwachten (voor 1910) die hun ronde liepen door de donkere plaats. In een van die mooie bejaardenwoningen aan de Urkerstraat hadden wij een gesprek met Bauke de Wreede, wiens vader Sjoerd de Wreede (1858-1936) een van die nachtwachten was. In gedachten liepen wij even mee met die nachtwachten door het donkere Lemmer van vroeger dagen.

Nachtwacht Sjoerd de Wreede dwong respect af af door zijn streng maar rechtvaardig optreden.
Hij stond altijd klaar om zijn medemens in nood te helpen en was uiteraard niet bang uitgevallen.
De nachtwachten hadden vroeger geen gemakkelijk leven. Overdag hadden ze hun zware dagtaak te verrichten, waarna ze dan als nachtwacht nog een hele nacht in actie waren om een paar centen bij te verdienen.

Sjoerd de Wreede was overdag skûtsje schipper en vervoerde zand en en steenslag o.m. voor de toen in aanleg zijnde tramdijk. Op een keer zonk dit skûtsje in de Lemsterhaven. Er kwam van alle kanten hulp opzetten om de populaire Sjoerd de Wreede te helpen.
Met behulp van 'de kiezentrekker' (een takelkraan op een oude Scheveningse bom) van timmerman-aannemer Sipke de Jong werd het skûtsje weer boven water gebracht.

Sjoerd's zoon Bauke zocht het in zijn jonge jaren verder dan de binnenwateren van Friesland.
Hij heeft veel van de wereld gezien toen hij als matroos voer op een vrachtschip van de KHSM (Kon.Holl. Stoomboot Mij.)  De eerste reis die Bauke de Wreede maakte was naar Rusland.
Toen zij terug kwamen, met een torenhoge deklast van papierhout, dachten ze voor Terschelling gekomen: "Wat vreemd, geen lichten". De Wereldoorlog '14-'18 bleek toen net uitgebroken.

Bauke de Wreede heeft reizen gemaakt naar Zuid-Amerika en wat dichter bij huis naar Italië en Griekenland.

Menigeen die vroeger Bauke de Wreede achter de 'Jiskekar' hebben zien lopen en op de jiske-pream hebben zien varen hebben nooit geweten dat deze Lemster verder dan de vuilnisstortplaats "Siberie' is geweest, al kwam hij later met zijn plezierbootje ook de Friese meren wel op.

Maar nu terug naar de nachtwachten. Collega-nachtwachten waren o.a. Geert v.d. Gaast, die overdag bij zeilmaker M.F. de Vries werkzaam was, Jan Verbeek een gemeente werkman en Dorus Meyer die overdag ook nog van alles deed, van dragen bij begrafenissen tot schoorsteenvegen toe. Deze Lemster nachtwachten verdienden naast hun lange werkdag voor een dunne boterham nog wat beleg door hun nachtrust op te offeren. Van 's avonds 10 uur tot de andere morgen 4 uur toe liepen ze hun ronde in weer en wind om orde en rust te handhaven.

Voor 60 centen

Ze liepen zelfs 's nachts de 'oerhael' om - Lemmer-Westend-Oosterzee-Follega-Straatweg-Lemmer - voor beveiliging van de boerenstreken.
Voor zestig centen per nacht stelden ze hun gezondheid in de weegschaal voor de veiligheid van dorps- en streekgenoten. En dan moesten ze bij de burgemeester* bidden en smeken om een loonsverhoging van vijf centen per nacht.

In de oude Schans met zijn vele gasthuizen en cafés was vroeger altijd wat te doen, de nachtwachten moesten hier vaak handelend optreden. Als de veldwachters tegen sluitingstijd de ronde deden langs de cafés en de gasten er op attendeerden dat 'het de hoogste tijd was' werd het verder aan de nachtwachten overgelaten om na de drinkgelagen rust en orde te handhaven in de straten

Als de messen van dronken Bunschoter vissersmannen opflitsen in het maanlicht moest een nachtwacht als Sjoerd de Wreede vaak genoeg zijn grote sabel uit de schede trekken om de orde te handhaven en daar hadden alle vechtersbazen respect voor want de Wreede kon vervaarlijk uit de hoek komen. Hij sloeg nooit mis en de klap kwam hard aan. "Wie niet horen wil, moet voelen" zei de Wreede dan "rust moet er 's nachts in Lemmer zijn"

Later kocht Sjoerd de Wreede ook nog een klewang van een Oostganger...Tijdens de eeuwwisseling toen de Lemster tramhaven werd gemaakt, moesten Sjoerd de Wreede c.s. 's nachts ook menigmaal handelend optreden tegen de de ruige Noord-Brabantse arbeiders die hier werkten en die te diep in het glaasje hadden gekeken.

Waren er al eens plaatsgenoten of lieden van elders die probeerden een kraakje te plegen of ergens over een schutting klommen, wanneer de nachtwachten in de buurt waren konden ze er maar beter van afzien. Die hadden geen medelijden met 'nachtelijk gespuis'

Nachtwachten draaiden er altijd voor op

Heel wat tonelen hebben zich in de Lemster straten afgespeeld en de nachtwachten draaiden er altijd voor op. Maar ze klaarden het ook altijd, de orde werd weer hersteld en de burgers konden weer rustig gaan slapen. De nachtwachten met een verse pruim tabak achter de kiezen sjouwden weer verder de donkere nacht in, hun ogen overal goed de kost gevend.

Bittere noodzaak

Als Sjoerd de Wreede 's winters niet varen kon met zijn skûtsje was hij op de zestig centen 's nachts aangewezen. De familie de Wreede moest er zich maar mee zien te redden voor het levensonderhoud. Zijn vrouw was 's nachts nooit bang als Sjoerd de Wreede de wacht had in het donkere Lemmer. Klagen had geen zin, er moest geld komen om in leven te blijven. Zo'n kleine 30 jaar heeft Sjoerd de Wreede 's nachts door Lemmer en omgeving gelopen voor een ongestoorde slaap van de bevolking.

Onder burgemeester Kallenbach* is de Lemster nachtwacht opgeheven.

Een foto bij de blokjesbrug. Op rechts de bazaar van Noppert. Het hokje dat links van Noppert staat was in gebruik van de nachtwachten. Later werd daar ook brandweer materiaal bewaard.