Harderwijk, de STAD HARDERWIJK verlaat de haven, links op de achtergrond de BURGEMEESTER KEMPERS, circa 1930.

HARDERWIJK.

N.V. Stoomboot Maatschappij Holland-Veluwe Lijn. Hoewel Harderwijk een stad aan het water was, bezat zij geen goede haven. Eeuwenlang ging de vloot op de rede voor anker. Herhaaldelijk zijn pogingen ondernomen tot aanleg van een haven, maar een zandbank voor de kust vormde een onoverkomelijke hinderpaal.

Het duurde tot 1925, toen met grote zeewaardige baggermolens en zandzuigers begonnen werd een deel van de zandbank weg te zuigen, dat een vaargeul en een haven werden aangelegd. Het was het 'Comité van Actie' opgericht door de handeldrijvende middenstand, onder aanvoering van de bekende actievoerder tegen het afsluiten van de Zuiderzee E. den Herder, die het initiatief hiertoe had genomen.

Veel medewerking van het gemeentebestuur kreeg dit comité niet; ook beurtschippers en vissers werkten tegen. Het comité vond ook dat er een stoombootverbinding met Amsterdam moest komen. Op de dag dat de vaargeul klaar kwam — 26 augustus 1925 — richtte zij de N.V. Stoomboot Maatschappij Holland-Veluwe Lijn op.

Er werd gezocht naar een geschikt schip met weinig diepgang. Uiteindelijk werd een raderstoomboot, die op de Rijn had gevaren, gekocht. Het schip werd te Arnhem verbouwd tot een zeewaardige passagiersboot met accommodatie voor 600 passagiers.

Op 24 mei 1926 werd met dit schip, dat de naam STAD HARDERWIJK kreeg, de dienst op Amsterdam geopend. Al in het eerste jaar bleek deze dienst een succes te zijn: niet minder dan 17.000 passagiers werden vervoerd. Als tegenmaatregel gingen de beurtschippers — hoewel volgens de wet daartoe niet gemachtigd - ook passagiers vervoeren en wel tegen de halve prijs.

Een van de beurtschippers, Barend Schipper, begon een stoombootdienst op Amsterdam met het schip de BURGEMEESTER KEMPERS, dat in 1927 6000 passagiers vervoerde. Als reactie ging de Holland-Veluwe Lijn ook goederen vervoeren. Een hevige concurrentiestrijd ontbrandde.

Het aanbod van passagiers was zo groot dat de Holland-Veluwe Lijn besloot een tweede schip aan te schaffen, zodat per dag ook een retourdienst onderhouden kon worden. In 1927 werd het motorschip UDDELERMEER, met een capaciteit van 225 passagiers, in de vaart gebracht. Het ging de rederij voor de wind; in 1927 werden 22.000 passagiers vervoerd en in 1928 25.000. Daarom bestelde zij in 1929 een nieuwe salonmotorboot.

De bouw verliep geenszins vlekkeloos en het duurde tot juni 1931, het jaar dat Harderwijk zijn 700-jarig bestaan vierde, eer deze boot in dienst gesteld kon worden. Het fraaie nieuwe stoomschip, KASTEEL STAVERDEN, kon 800 passagiers vervoeren.

De Holland-Veluwe Lijn beschikte nu over een goede vloot; twee passagiersschepen en de UDDELERMEER als reserve en vrachtschip. Maar door de nog steeds woedende concurrentie waren de vervoersprijzen zo laag, dat er nauwelijks winst werd gemaakt.

De vloot kwam niet dan met aanzienlijke schade de oorlog door. In 1945 werden de STAD HARDERWIJK en de ERMELO door het personeel van de rederij opgeknapt, maar KASTEEL STAVERDEN was zo gehavend, dat zij door een werf moest worden hersteld.

Tegelijk met de herstelwerkzaamheden werd dit schip in 1945 met 15 m verlengd en grondig verbouwd, zodat de accommodatie vergroot werd tot 1600 passagiers. De rederij staakte haar diensten in 1951. De twee resterende schepen, ERMELO en KASTEEL STAVERDEN werden gekocht door Rederij Flevo te Harderwijk, die de dienst tot heden exploiteert.

STAD HARDERWIJK.

Type: Stalen raderstoomboot voor passagiers en goederen. Eigenaar: N.V. Stoomboot Maatschappij Holland-Veluwe Lijn, Harderwijk.
Bouwjaar: 1894
Aangekocht: 1926
Afgevoerd: 1950
Werf: L. Smit & Zn., Kinderdijk, no. 556
Lengte over alles: 48,13 m
Lengte tussen de loodlijnen: 46,50 m
Breed over raderkasten: 10,33 m
Breed over hoofdspant: 5,35 m
Hol: 2,50 m
Diepgang: 1,40 m (leeg)
Laadvermogen: 102,51 ton

Machine (1): 2 cilinder hellende compound machine, gebouwd 1885
Aantal pk: 35 npk; 175 ipk
Gebouwd door: Diepenveen, Lels & Smit, Kinderdijk

Machine (2): Nieuwe 2 cilinder hellende compound machine
Cilinder diameter: 0,4826 m; 0,8382 m
Slag: 0,6096 m
Gebouwd door: Arnhemsche Stoomsleephelling Maatschappij, Arnhem, no. 141

Ketel (1): 1, achter de machine
Type: Schotse ketel
Stoomdruk: 5,6 atm
Verwarmend oppervlak: 89 m2
Gebouwd door: Diepenveen, Lels & Smit, Kinderdijk.

CONCORDIA IV, 1894

CONCORDIA IV, niet gedateerd.

CONCORDIA IV, niet gedateerd.

 STAD HARDERWIJK, 1926

STAD HARDERWIJK, niet gedateerd.

STAD HARDERWIJK, niet gedateerd.

STAD HARDERWIJK, 1950.

Ketel (2): Nieuwe ketel
Type: Schotse ketel, 2 vuren
Stoomdruk: 5,5 atm
Verwarmend oppervlak: 90 m2
Gebouwd door: Arnhemsche Stoomsleephelling
Maarschappij, Arnhem, no 13
Diameter raderen: 3,50 m; 9 beweegbare ijzeren borden

Bijzonderheden: Gebouwd voor de dienst Arnhem-Rotterdam. Zij was een schip met rechte voorsteven, elliptische achtersteven, mast met steng en gaffel en oorspronkelijk een zwarte schoorsteen achter de raderkasten.
De bouwprijs bedroeg f 38.000,-. Zij werd in 1926 verkocht aan de Holland-Veluwe Lijn te Harderwijk voor f 8.000,-.

Het schip werd door de Arnhemsche Stoomsleephelling Maarschappij zeewaardig gemaakt en als STAD HARDERWIJK in de vaart gebracht tussen Harderwijk en Amsterdam.
Bij de verbouwing in 1926 was zij opgeboeid en voorzien van een tweede mast.
Om het toenemend aantal passagiers te kunnen bergen, werd het schip een aantal keren verbouwd, wat haar uiterlijk niet verfraaide.

Na het zomerseizoen van 1948 werd zij te Harderwijk opgelegd en in juli 1950 voor sloop verkocht aan Scheepssloperij Heuvelman te Krimpen aan de IJssel.

Zie foto's van Albert Verhagen.

Albert Verhagen vertelt: "Op dit moment vaar ik als kapitein op het partyschip "Zuiderzee'' in Rotterdam.

Onze rederij, Partyschepencentrale Rederij Halfland, heeft dit schip in 2006 overgenomen van een rederij uit Harderwijk.

Hij was toen als "Veluwe" in de vaart. Uit de scheepspapieren heb ik gelezen dat dit schip in 1927 gebouwd is in Sliedrecht als "Uddelermeer". Van de vorige bemanning uit Harderwijk heb ik gehoord, dat dit schip als een pakketboot een dienst onderhield tussen Amsterdam en Harderwijk. Tijdens de oorlog is dit schip door de Duitsers in beslag genomen en heeft toen als troepentransportschip op het IJsselmeer gevaren. Het schip zou in eerste instantie als vrachtschip gebouwd zijn en pas na 1930 omgebouwd tot passagierschip.

Bovenstaande 2 foto's; Op de eerste zijn we onderweg van Harderwijk naar Rotterdam en op de 2e liggen wij in dok bij Scheepswerf de Boer in Sliedrecht".

Als aanvulling op het schip "Uddelermeer" van de Holland -Veluwelijn heb ik nog interessante foto's opgeduikeld. Dat is de oude foto van de "Uddelermeer". Het schip is in Sliedrecht gebouwd bij werf Roorda als "Uddelermeer" en op 25 - 06 - 1927 ingeschreven onder meetnr. 3801. Is op 16 - 06 -1937 omgedoopt in "Ermelo" onder meetnr. 9271 en op 16 - 04 - 1968 omgedoopt in "Veluwe" onder meetnr. 21551.( zie laatste drie foto's)

Na de drooglegging van de polders in het IJsselmeer was het niet meer rendabel om een lijndienst Harderwijk-Amsterdam te onderhouden en ging het schip varen vanuit Harderwijk voor dagtochtjes. Is in jan. 2006 overgenomen door Party schepencentrale Rederij Halfland te Rotterdam en omgedoopt in "Zuiderzee".

Kasteel Staverden, 1929.

Kasteel Staverden, niet gedateerd.

Kasteel Staverden, circa 1935.

Kasteel Staverden, 1945-1951.

Kasteel Staverden, 1952-heden.

Barend Schipper.

Aangelokt door het succes van de Holland-Veluwe Lijn begon een van de beurtschippers, de hiervoor al genoemde Barend Schipper uit Harderwijk per 1 juli 1927 een stoombootdienst op Amsterdam. Hij bracht een stoomschip, overgenomen van de dienst tussen Kampen en Amsterdam, in de vaart onder de naam BURGEMEESTER KEMPERS.

Het schip was genoemd naar M.G.J. Kempers, die van 1903 tot 1928 burgemeester was van Harderwijk. De burgemeester stond aan de kant van de vissers en de beurtschippers en moest niets hebben van de handeldrijvende middenstand, die het initiatief had genomen tot het aanleggen van de vaargeul en de haven èn het oprichten van de Holland-Veluwe Lijn.

De dienst van Schipper werd een succes: in 1927 vervoerde hij 6000 passagiers en in 1928 liep dat op tot bijna 8500 passagiers. In hetzelfde jaar zette Schipper zijn onderneming om in N.V. Harderwijker Stoomboot Maatschappij. Hij bracht op 22 juni 1931 een tweede stoomschip, onder de naam ESPERANTO, in de vaart. De naam van de onderneming werd toen gewijzigd in: De Veluwsche Packet.

Toen hij in 1934 de BURGEMEESTER KEMPERS aan de N.V. Eerste Urker Stoomboot Maatschappij 'Urks Belang' verkocht, hield de passagiersdienst op te bestaan. Schipper ging waarschijnlijk door met een beurtdienst op Amsterdam en de Zaanstreek.

BURGEMEESTER KEMPERS.

Type: Stalen stoomschip voor passagiers en goederen. Eigenaar: Barend Schipper, Harderwijk.
Bouwjaar: 1902
Aangekocht: 1927
Afgevoerd: 1928/1934
Werf: zie BARON RENGERS

BURGEMEESTER KEMPERS, 1927-1928.