Hinne Krolis, Commies gemeentesecretarie. N.H. Lid verzet behorend tot de LO-Leeuwarden. Geboren op 29 oktober 1893 te Nijland, overleden op 22 januari 1945 te Dokkum, zoon van Pieter Krolis en Lijsbeth Rijpma. Gehuwd met Christina Baars. Hinne Krolis is samen met negentien lotgenoten gefusilleerd op een terrein aan de Woudweg te Dokkum.

Vlak voor de bevrijding van mei 1945 heeft het hoofd van de Sicherheitspolizei und Sicherheitsdienst in Leeuwarden serieus overwogen de plaats Dokkum met de grond gelijk te maken. Deze Obersturmführer, Arthur Wilhelm Albrecht, werd van zijn voornemen afgebracht door zijn meerderen van de Dienststelle in Groningen.

Albrecht overwoog de vernietiging van Dokkum uit wraak op het verzet in die streek, die er bij een aanslag bij het dorpje De Valom erin was geslaagd een Dokkumer apotheker, die alles van het verzet in Noordoost-Friesland kende, uit handen van de bezetter te bevrijden. Daarbij kwam een Duits lid van de Sipo und SD om het leven en bezweek drie dagen later een Belg aan zijn verwondingen.

(De "Sicherheitspolizei und Sicherheitsdienst" (Sipo-SD) was als SS-politiedienst verantwoordelijk voor de opsporing en vervolging van de politieke en raciale vijanden van het Derde Rijk. Vanaf 1940 was de dienst ook in bezet België aanwezig waarbij vooral de Gestapo - de kwantitatief belangrijkste afdeling - naam maakte met de bestrijding van communisme, verzet en jodendom).

'Toen Albrecht 's avonds van het voorval kennis kreeg', aldus een opgesteld proces-verbaal, zwoer hij bloedige wraak te zullen nemen. Eerst wou hij reeds 's anderendaags, bij het opgaan der zon, het plaatsje Dokkum van de kaart van Nederland doen verdwijnen. Dit vond hij evenwel wat gewaagd, temeer daar de 'Dienststelle-Groningen' hem dit niet wou toestaan. Wel bekwam hij toelating van Dr. Haase, S.S. Sturmbahnführer en leider van de Dienststelle-Groningen, twintig vooraanstaande Friezen of andere Nederlanders te laten neerschieten. De toelating werd telefonisch gegeven. Albrecht beklaagde er zich over dat hij slechts toestemming kreeg om twintig personen te executeren, tegenover één neergeschoten Duitser.'

Dit was dus de wraak omdat er twee Duitse bezetters werden vermoord. De wreedheid van de Duitsers werd bij het executieproces benadrukt. Op bevel van de commandant van de Sicherheits Dienst Arthur Wilhelm Albrecht, waren alle soldaten van de Dienststelle verplicht aan deze door hem genoemde "wraak" deel te nemen. Te Dokkum werden de 20 personen op de grond gelegd en werd de burgemeester opgetrommeld als ooggetuige. De gevangenen werden in ploegen van vijf terechtgesteld.

Gedurende deze handelingen ontpopte Albrecht zich als een ware Sadist. In plaats van bevelen kort en bondig te geven, liet hij alles opzettelijk lang duren. De burgemeester kreeg opdracht om ter afschrikking de lijken 24 uur te laten liggen. Zelfs een landgenoot, Jan Meekhof, behoorde tot het Duitse vuurpeloton. In het proces-verbaal van Albrecht kunnen we geen enkel spoor van spijt terugvinden. Hij wordt tot de doodstraf veroordeeld. Dit lot was Jan Meekhof ook beschoren, maar deze straf werd omgezet in 22 jaar gevangenisstraf, waarvan hij een aantal jaren heeft uitgezeten.

Het document is terug te vinden in het Rijksarchief in Leeuwarden, waar onderzoeker Otto Kuipers honderden cahiers - samen zeven meter archief - heeft geïnventariseerd in de vierhonderd pagina's omvattende catalogus Voor Vrijheid en Recht (uitgeverij Hedeby, Leeuwarden, samen met het Rijksarchief, ISBN 90-74541-07-0, prijs: f. 52,50). De verschijning van de catalogus valt samen met het openstellen voor het publiek van een uniek oral history archief.

In 1948 werd de historicus en sociaal geograaf Ysbrand Ypma uit Leeuwarden door de Vereniging Friesland 1940-1945 ingehuurd om een aantal Friese verzetsmensen te vragen naar hun belevenissen in de oorlog. Het contract voor een jaar liep uit naar drie jaar. In die tijd interviewde Ypma tweehonderd oud-verzetsstrijders. Ook bracht hij ander materiaal bijeen in een van de meest gedetailleerde collecties die Nederland rijk is.

Jarenlang zat het bronnenmateriaal achter slot en grendel. De Duitsers brachten meer en meer gevangenen over naar Buchenwald dat overbevolkt raakte. Het aantal gevangenen bedroeg in maart 1945 ruim 80.000. Velen stierven aan ondervoeding en besmettelijke ziekten. De SS nam de benen op 11 april. Dezelfde dag bereikten Amerikaanse troepen Buchenwald, waar zij 21.000 - waaronder 384 Nederlanders - overlevenden aantroffen. Voor Jacob Philip van Gelder kwam de bevrijding één maand te laat. Het lijkt geen boute veronderstelling dat hij door ontberingen is omgekomen. Rika, Philip, Samuel, Reina en Lea van Gelder kwamen om in de vernietigingskampen in Auschwitz en Sobibor.

De slachtoffers

• Heinrich F.W. Krohne, Groningen, bouwvakker, wonende in Groningen, 41 jaar
• Hendrik Lommert, Leeuwarden, tekenaar, wonende in Groningen, 21 jaar
• Jan.W. Bukers, Leeuwarden, vertegenwoordiger, wonende in Groningen, 41 jaar
• Harm E. Blaauw, Amsterdam, opzichter, wonende in Groningen, 27 jaar
• Aris Heijdenrijk, Rotterdam, kelner, wonende in Leeuwarden, 36 jaar
• Freerk Walters, Oude-Pekela, politieagent in Oude Pekela, 19 jaar
• Herman I. van Gelder, Groningen, slager, 33 jaar
• Abraham E Sachs, Winschoten, koopman, wonende in Amsterdam, 55 jaar
• Hendrik Boersma, Antwerpen, gemeenteambtenaar, wonende in Stedum, 41 jaar
• Hendrik Woldring, Zuidwolde, belastingambtenaar, wonende in Groningen, 60 jaar
• Jarl Ruinen, Indië (Kota Radja), huisarts, wonende in Ee, 38 jaar
• Jan van Dijken, Appingedam, directeur postkantoor, wonende in Dokkum, 41 jaar
• Geale Postma, Driesum, boerenarbeider, 23 jaar
• Louwrens Hulshoff, Dokkum, bankbediende, 24 jaar
• Wilhelmus Moorman, Beek, kantoorbediende in Didam, 19 jaar
• David Adler, Hongarije, koopman, wonende in Amsterdam, 59 jaar
• Ernst Meinsma, Nes (Dongeradeel), landbouwer, 55 jaar
• Hinne Krolis, Nijland, gemeenteambtenaar, wonende in Leeuwarden, 51 jaar
• Arnold Frensdorf, Frankfurt am Main, koopman in Amsterdam, 63 jaar
• en Jan Duursma, Marum, wonende in Groningen, brandweerman, 41 jaar
• Persoon, Abraham Emanuel Sachs

Deze personen worden herdacht op 2 gedenktekens in Dokkum.