Lolle Rondaan, geboren op 3 januari 1919 te Beetgum, overleden op 16 februari 1944 te Amstelveen, zoon van Sijds Rondaan en Zwaantje Brouwer

Lolle Rondaan – werkzaam in de wagenmakerij van zijn vader – verleende vanaf 1942 hulp aan joodse onderduikers in Menaldumadeel. Nadat hij in het voorjaar van 1943 in contact kwam met LO-man Rients Westra, zocht hij voor hem naar onderduikadressen en bezorgde hij distributiebescheiden en (valse) persoonsbewijzen. Daarnaast verspreidde hij Vrij Nederland en anti-Duitse pamfletten en was hij betrokken bij het stencilen en in Noordwest-Friesland verspreiden van het illegale blad Voor God en den Koning. Medio 1943 trad Rondaan toe tot de door R. Bruinsma geleide KP-Sexbierum.

Vanaf begin augustus 1943 was hij als KP’er betrokken bij overvallen in Sexbierum, Midlum en Weidum, waarbij de kaartsystemen van de plaatselijke bureauhouders van de voedselvoorziening's organisatie werden vernietigd en Ausweise buitgemaakt. Onder zijn leiding werd in de nacht van 25 op 26 september 1943 de moeilijk toegankelijke kluis in het gemeentehuis van Sint Annaparochie gekraakt en (naast stempels en 22 blanco PB’s) het volledige bevolkingsregister in zakken meegenomen.

Nadat Rondaan en zijn broer Jan het register eerst op hun slaapkamer hadden verstopt, werd het later in een bakkersoven verbrand. Na verraad van de SD-collaborateur Frans Michon gearresteerd op 22 november 1943. Door het Deutsche Kriegsgericht ter dood veroordeeld en daarna met de Friese verzetsstrijders Folkert Bergsma, Gerben Desiré Oswald en Gerrit Schuil op 14 februari 1944 ter dood veroordeeld en een dag later gefusilleerd in de Kennemer duinen.

● Aanvulling van Jelle Reitsma: Na Lolle zijn arrestatie is zijn broer Pieter Rondaan, als onderduiker c.q. wagenmakersknecht bij mijn ouders ondergedoken en moest zich voordoen als knecht van mijn vader die een wagenmakersbedrijf in Opeinde had.

September 1993

Zaterdag was het precies een halve eeuw terug dat Blaauw, Kleinbrinke en vijf anderen het hele bevolkingsregister van Het Bildt wisten buit te maken.

Vijftig jaar terug of niet, oud-marechaussee Lubbertus Blaauw weet nog precies hoe de groepscommandant van Sint Annaparochie hem de morgen na de overval uit bed belde. Dat het gemeentehuis was overvallen, en of zij op de nachtpatrouille nog iets verdachts hadden gezien. Nee, zei Blaauw. „Jij was anders niet vroeg", merkte zijn kostvrouw op toen hij de hoorn op de haak had gehangen. Blaauw had geprobeerd zo terloops mogelijk te doen. „Och... zaterdagavond", had hij gemompeld, en iets over Bildtse meisjes.

Twaalf uur eerder had Blaauw nog bij de kluis van het gemeentehuis gestaan, terwijl Lolle Rondaan en Gerben Oswald op het platte dak zaten om het brandscherm van de kluis te forceren. Het was een lawaai als een oordeel, en Blaauw had zijn hoofd maar afgewend. Maar uiteindelijk gingen de zeven mannen van de Knokploeg Sexbierum er vandoor met zeven of acht zakken persoonsgegevens, met stempels, blanco persoonsbewijzen, radio's en schrijfmachines.

Gebruik makend van zijn baan als marechaussee was het Blaauw gelukt om de anderen binnen te laten. Hij draaide avonddienst met zijn collega Frans de Vries, die van niks wist. Vast onderdeel van de ronde was de gang langs het gemeentehuis, waar altijd twee burgerbewakers zaten. Op het gemeentehuis had Blaauw gezegd dat hij even naar het toilet moest. In werkelijkheid opende hij de achterdeur en liet drie collega's naar binnen, waar ze zich verstopten in een berghok.

Blaauw bracht daarna zijn collega naar huis, draaide zich om en keerde ijlings terug naar het gemeentehuis. Daar klopte hij met de drie anderen op het raam van de berging en de drie mannen binnen openden de deur. Eer de bewakers wisten wat er gebeurde, keken ze in de loop van een pistool en bonden sterke handen hen vast aan hun stoel. Anderhalf uur later vertrokken de overvallers weer, een spoor van peper (betrokken van een bevriende drogist uit Dokkum) achterlatend om de speurhonden van zich af te houden.

De overval te Sint Annaparochie was het laatste grote wapenfeit van Blaauw en de zijnen. De gemeentehuizen van Ferwerderadeel en Barradeel stonden op de agenda, maar zo ver kwam het niet. Op aanwijzing van ene Frans Mulder, die zich Frans Michon noemde, werden Lolle Rondaan, Gerben Oswald en Gerrit Schuil op 22 november 1943 opgepakt. Drie maanden later, in februari, werden zij gefusilleerd. Blaauw ontsprong de dans, want hem kende Michon alleen bij zijn valse voornaam: Jelle.

Oktober 1948

Lolle Rondaan - Folkert Bergsma.

LOLLE RONDAAN, geb. 3 januari 1918 te Beetgum, wonende te Beetgum (Fr.), was een eenvoudig wagenmakerszoon, met een eerlijk en oprecht karakter. Een kalme, stoere kerel, waarop men kon bouwen. Een overtuigd christen en een vaderlander in hart en nieren.

Toen de Duitse barbaren onze grenzen schonden en ons de vrijheid ontnamen, werd hij door zijn geloofsovertuiging tot de vrijheidsstrijd gedreven. Overal, waar hij den gehate onderdrukker afbreuk kon doen, liet hij dit niet onbenut.

Werkzaam zijnde in LO-verband, werd menige onderduiker, gezochte of verdrevene door hem geplaatst en van de nodige bonkaarten en persoonsbewijzen voorzien. Nimmer klopte men tevergeefs bij hem aan. Menig uur van zijn nachtrust werd voor het verzetswerk opgeofferd. Hij nam deel aan gewapende overvallen, in opdracht van de LO.

Bij de overval op het gemeentehuis te St. Anna Parochie op 26 sept. 1943, gaf hij blijk, veel geduld en doorzettingsvermogen te bezitten. Bij die overval moest n.l. eerst een zwaar brandluik worden geforceerd, wilde men in de kluis komen, hetgeen veel tijd vergde. Lolle werkte echter zo lang door, tot het luik op het laatst bezweek.

Hij verzorgde voor Friesland het illegale blad „Voor God en den Koning" (het latere „Op Wacht voor God, Nederland en Oranje") en verspreidde andere illegale bladen en vlugschriften.

Kortom hij streed de Ware partizanenstrijd.

FOLKERT BERGSMA, geb. 16 juni 1923 te Delft, wonende te Delft, was een gelovige jongeman, studeerde aan de Hogeschool te Delft en beloofde veel voor de toekomst. Hij moest echter zijn studie opgeven, doordat de Duitse nazibeulen hem in het begin van 1943 het tekenen van de z.g. loyaliteitsverklaring opdrongen. Folkert weigerde dit echter en dook onder. Hij belandde bij Ph. Bakker te Sexbierum (Fr.), alwaar hij al spoedig met de illegaliteit in aanraking kwam. Hier deed hij o.a. mee aan de overval op den Plaatselijke Bureauhouder te Sexbierum.

ZOWEL Lolle Rondaan als Folkert Bergsma werden slachtoffer van verraad. In November 1943 verraadde Frans Michon, die als medewerker met alles op de hoogte was, zijn makkers voor bloedgeld aan de SD te Groningen.

Op 22 november 1943 werden Lolle en Folkert, Gerrit Schuil (Piet) en Gerben Oswald (Tom), alsmede een aantal andere makkers gearresteerd en naar de Strafgevangenis te Groningen overgebracht.

Bij beiden werd bezwarend materiaal gevonden. Bij Lolle o.a. een stencilmachine, waarop „Voor God en den Koning' werd gefabriceerd, en bij Folkert een plattegrond van het gemeentehuis te Sexbierum.

Op de vooravond van hun arrestatie bracht ik Lolle nog naar zijn nachtverblijf en nam aldaar afscheid van hem, niet beseffende, dat dit het laatste afscheid zou zijn, dat ik van hem zou nemen. De verrader sloeg zijn slag. Ondanks het feit, dat zij zware verhoren moesten ondergaan en ontzettend werden mishandeld, wisten zij te zwijgen over hun makkers.

Op 14 februari 1944 werden Lolle en Folkert met Gerrit Schuil en Gerben Oswald door het Polizei- Standgericht te Assen ter dood veroordeeld en de dag daarop werden allen door een vuurpeloton gefusilleerd. Hun stoffelijke overschotten rusten thans op het Eregrafhof te Overveen.

Zowel Lolle als Folkert schreven kort voor de dood een afscheidsbrief, welke getuigde van hun onwankelbaar geloofsvertrouwen in hun Heere en Heiland. Al doorzeefden de nazi's hun lichamen ook met moordend lood, het Geloof konden ze hun niet ontnemen. Als Verbondskind geboren, zo zijn ze de Eeuwigheid ingegaan.

Moge de wetenschap, dat zij hun leven lieten in dienst van hun vaderland, de achtergeblevenen sterken bij het berusten in Gods ondoorgrondelijk bestel.

1947: Weekblad 'De Zwerver'

JELLE.