Zijlstra, Jan

Jan Zijlstra, politieman, geboren op 4 juni 1904 te Hoogeveen, overleden op 1 januari 1945 te Neuengamme, zoon van Paulus Zijlstra en Jantje Maatjes. Gehuwd met Roelofje van Olst.


Jan werd gearresteerd op 28 juli 1944 ten gevolge van een overval op Tamminga's Kaaspakhuis aan de Schrans in Leeuwarden. In dit pakhuis lag de administratie van het Nationaal Steun Fonds (NSF), dat in handen van de bezetter was gevallen, opgeslagen. Jan werd overgebracht naar het concentratiekamp Neuengamme waar hij stierf op 1 januari 1945.

De dag van de overval door de SD op het Kaaspakhuis in Leeuwarden, waarbij de gehele administratie van de Friese illegaliteit in handen van de Duitsers viel. Aanleiding tot de overval was de arrestatie van de zesentwintigjarige Ben de Vries, een politieman uit Harlingen (parketwachter in Rotterdam voor hij naar Friesland vertrok) die drie weken tevoren zijn baan bij de politie had opgegeven en zich had aangesloten bij de KP. Ben de Vries wilde actie en toen het bericht wam dat de Landwacht de Oldsmobile van de KP in Leeuwarden in een schuur had gevonden, ging hij er met twee KP'ers op de fiets op af. Helaas wisten ze niet dat er in de auto gummiknuppels waren gevonden, die de KP daar tegen het strikte consigne in had achter gelaten.

De Landwacht vermoedde dat de auto door terroristen' was gebruikt en was extra oplettend toen er drie jonge mannen langs de schuur fietsten. Buiten het zicht van de Landwachters stelde Ben voor nog een keer te gaan kijken of er toch geen mogelijkheid was de Oldsmobile weer in handen te krijgen. De twee meer ervaren KP'ers raadden het hem af en reden naar huis. Ben keerde alleen om. de landwachters herkenden hem als een van de mannen die al eerder langs fietsten en hielden hem aan. Schietend probeerde hij weg te komen, maar de overmacht was te groot. Aangeschoten werd hij gearresteerd.

De arrestatie van Ben de Vries werd een ramp voor de Friese illegaliteit. De KP-leiders verweten zichzelf dat ze juist die dag de stad uit waren en de onervaren Ben alleen hadden gelaten. Gepakt na een vuurgevecht: hij zou zeker zwaar verhoord en gemarteld worden. De volgende ochtend kwam er bericht uit het Huis van bewaring in Leeuwarden, via goede bewakers, dat ze niets uit Ben zouden krijgen: 'Al slaan ze me dood', Maar de dag daarop, 15 juli 1944, kwam de Sicherheitspolizei (Sipo) uit Groningen naar Leeuwarden, de geboeide en zwaar mishandelde Ben de Vries met zich meevoerend, en viel vroeg in de ochtend de huizen van illegale werkers binnen - die op een na waren ondergedoken.

Even later stonden de Duitsers voor het kaaspakhuis van de firma Tamminga aan de Schrans in Huizum (nu Leeuwarden), het hoofdkwartier van de Friese illegaliteit. Zonder veel moeite haalden ze het arsenaal van de KP van de zolder van het pakhuis. Wapens, uniformen (voor ieder KP-lid minstens een), leren jassen, munitie, vliegtuigonderdelen, radio's, geschut, bedden, brandbommen en een mitrailleur. En, nog erger, veel papieren. De Nederlandse SD'er Lammers die bij de overval aanwezig was als tolk van Untersturmflilirer

Knorr, de leider van de overval, verklaarde in een proces-verbaal van de Politieke Recherche, afdeling Leeuwarden, dat er zo’n hoeveelheid materiaal uit het pakhuis kwam dat er een vrachtauto nodig was om alles naar de Dienststelle in Leeuwarden over te brengen.

Een geweldige hoeveelheid bescheiden betrekking hebbende op de verzetsbeweging in Friesland, bestaande uit brieven, talloze aantekeningen. Een blauw schoolschrift met een honderdtal namen (van Friezen die geld stortten ten behoeve van onderduikers), tal van andere paperassen en een volledig kaartsysteem. Alles verpakt in kartonnen dozen en koffers.'

Deze bescheiden waren voor het verder bestrijden en liquideren van het verzet in Friesland van het grootste belang, daar het de volledige administratie van het georganiseerde verzet bleek te zijn,' voegt hij eraan toe. Lammers, die werd belast met het uitzoeken van het materiaal, vond tot zijn verrassing de sleutel tot de code van de cartotheek bij de paperassen.

"Zodoende was ik in staat zonder moeite de kaarten te lezen" , Ben de Vries was door de Sicherheitspolizei in het Scholtenshuis in Groningen een dag en een nacht onafgebroken door elkaar afwisselende SD'ers verhoord en mishandeld, zo erg dat hij doorsloeg. Getuigen verklaren dat hij 13 juni in het Huis van Bewaring in Leeuwarden werd binnengebracht, door schotwonden bloedend aan zijn hoofd en dijbeen, en dat hij een etmaal later na de mishandelingen door de SD in Groningen onherkenbaar was.

Zodra de arrestatie van Ben de Vries bekend' was, handelden de meeste KP'ers volgens de ongeschreven wetten van de illegaliteit en doken onder. Daardoor bleef het aantal slachtoffers beperkt.

Tamminga's Kaaspakhuis, aan de Schrans in Leeuwarden.

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.