Luitzen van der Wal, geboren op 20 oktober 1917 te Nieuweschoot, zoon van Harmen van der Wal en Tjeerdina Veldstra

Verzetsman Luitzen van der Wal

Luitzen,  was het derde kind van Harmen van der Wal en Tjeerdina Veldstra. Vader Harm was grondwerker, een zwaar beroep en het gezin kwam te wonen in een klein huisje aan de Oude Heer Lycklamawyk nummer 297 te Welgelegen. Deze wijk hoorde onder Lippenhuizen.

Welgelegen was een zogenaamd gehucht, dat onder verschillende dorpen viel zo als Hoornsterzwaag, Hemrik, Lippenhuizen en Jubbega. Er was een pad bij de wijk langs en dat kwam uit bij de Compagnonsfeart naast het boerderijtje van de familie Linse van der Tuin. In de winter was het bijna niet begaanbaar voor de mensen die aan deze wijk woonden, maar daar stonden verscheidene woningen aan. Wel meer dan 10 woningen of boerderijtjes.

Alle woningen zijn in de loop der tijd dan ook verdwenen, de laatste van Hendrik Blaauw nummer 317 een jaar of wat geleden, dat nog als bergplaats gebruikt werd door de zoon Johannes van der Tuin, die aan de vaart woonde.

Het huis en de wijk waar Luitzen opgroeide.

Dit is dus de omgeving waar Luitzen en de andere kinderen woonden toen zij in mei 1932 terecht kwamen. Luitzen was 15 jaar. Toen brak in mei 1940 de oorlog uit en Luitzen 23 jaar, vocht als soldaat op de Grebbeberg. Hij heeft heel wat kameraden dood zien gaan of erg gewond, dat heeft hem ook gevormd voor zijn latere leven. Nu zouden wij zeggen van een oorlogstrauma. Lichamelijk heeft hij een blijvende pijnlijke schouder over gehouden door het gooien van handgranaten. Dit deed zich voor als hij ziek en koortsig was. Toen hij weer thuis kwam, was hij een heel ander mens geworden, en wilde zich niet melden bij de Duitsers.

In begin 1941 werd hij aangehouden en tot 15 jaar dwangarbeid veroordeeld in Duitsland. Hij wist te ontkomen en stortte zich in het verzet bij een verzetsgroep in Drenthe, en had de schuilnaam ‘Mieke’, wat later ook op zijn rouwbrief stond op 02.08.1995.

Hij heeft aan verscheidene verzetsdaden meegedaan, zoals de overval op de gevangenis in Assen op 11 december 1945 en het wegbrengen van de bevrijdenen naar de onderduikadressen.
Mensen van eten voorzien in de omgeving, een rooftocht naar de kaasfabriek in Hemrik of Jubbega voor eten van de onderduikers of mensen die het nodig hadden. En veel meer wat zij als knokploeg deden en niet voor het licht mocht komen. Zo heeft hij in Duits uniform geprobeerd de huisdokter van Lippenhuizen uit Westerbork te halen, als dank wat deze Joodse dokter voor hem gedaan had. Maar dokter Salomon van Zuiden durfde dat toen niet aan. Een Duits uniform had hij kunnen bemachtigen toen hij een leeg huis invluchtte waar een Duitse officier dood lag. Toen hij naar buiten kwam in het uniform (met de officiers luger) sprongen de Duitsers in de houding Wel heeft men in het verzet wel eens gezegd, dat men hem wat af moest remmen tegenover de Duitsers.

Maar na de overval in Assen, toen Luitzen ondergedoken was in Oldeberkoop, sloeg het noodlot toe, hij werd opgepakt in maart 1945, tegen de kerkmuur gezet en later opgesloten achter prikkeldraad in een doodlopend steegje in Oldeberkoop. Hij wist dat dit voor hem de doodstraf zou worden, maar wist opnieuw te ontkomen, hoewel men op hem heeft geschoten.
Toen kwam op vrijdag de 13 de april het drama, waar hij zijn verdere leven mee heeft geworsteld.
Hoe is dit toch gekomen, dat dit gebeuren kon?

Luitzen is  rechts te zien.

Oldeberkoop

Van de Canadezen moest hij en zijn maat Foppe Kuiters 10 Landwachters wegbrengen naar het Interneringskamp in Vledder. De Canadezen wisten niet wat zij met de mensen aan moesten en stuurden hen weg met een Canadese chauffeur en beide bewakers. Zij moesten maar kijken wat ze er mee doen moesten was het bevel. De mannen waren in gespannen sfeer, en toen het wapen van Luitzen per ongeluk afging werd er door de gevangenen gelachen, waardoor hij opgefokt als hij was, over de rooie ging, heeft de tien mensen uit de wagen laten komen, op een rij gezet en gericht op hen geschoten. Was het in opdracht of was het spontaan? Uit betrouwbare bron blijkt dat het spontaan geweest is.

Het verzet zal hem na de oorlog niet hebben laten vallen, dat was gebruikelijk. Vandaar de verschillende versies in de kranten. Na onderzoek is er tot vervolging door Justitie niet gekomen.
De mensen zijn in de berm van de Bovenweg in een massagraf, dat ook door omwonenden of voorbijgangers mee is gegraven, gelegd en de drie mannen zijn terug gegaan naar Oldeberkoop. Later op 2 juli 1945 zijn de mensen opgegraven door de dienst I. en D. Er waren negen man in Landwachteruniform en één in Grúne Polizei uniform. Toch deed blijken, dat één van de Landwachters van de Grúne Polizei was. Acht man is bij het opgraven van naam voorzien, maar twee nog niet. In 2014 is van hen DNA afgenomen.

Wat is er met Luitzen gebeurd? Heeft de oorlog diepe wonden geslagen in zijn denken en gestel? Wij weten dat wel van andere oorlogsveteranen. Het zal bij hem ook wel geweest zijn. In elk geval is hij van zijn gezin en vrouw gescheiden en met zijn nieuwe levensgezel naar Den Haag gegaan in 1945. Hij heeft vijf kinderen gekregen en heeft daar als steward gewerkt. Maar dat het drama wonden bij hem heeft geslagen was wel het geval. Bij elk vreemd bezoek aan de deur was Luitzen benauwd dat Justitie hem als nog zou komen halen voor wat er na de oorlog was gebeurd. Altijd was hij er op klaar, dat er wat zou gebeuren. Maar het huwelijk met de tweede vrouw, dat erg lang heeft geduurd, ging ook stuk en daarna is Luitzen naar het Noorden terug gegaan met een vrouw, die stewardess was, waar hij nog een zoon bij heeft gekregen.

Sigourney vindt de familie van de verzetsman Luitzen uit Welgelegen

September 2017

De schrijver vond een oproep van een jonge vrouw Sigourney Kartopawiro wie wat wist over de verzetsman Luitzen van der Wal. Zij had al verschillende oproepen gedaan, ook bij de Leeuwarder Courant maar nooit was zij wat te weten gekomen.

Wat was het geval? In naam van haar stiefvader, Luciano (Luitzen) deed zij de oproep. Eerst moest wel uitgezocht worden welke Luitzen zij zocht, maar na een aantal e-mails was het duidelijk, dat het om Luitzen van der Wal ging uit onze naaste omgeving. 
Dank zij de amateur historicus van Jubbega, Gosse van den Bos uit De Hemrik, die heel wat bescheiden had over de familie van der Wal en over het gehucht Welgelegen konden wij haar en haar stiefvader helpen.

De stiefvader die ook Luitzen (Harmen) heet, uit het tweede huwelijk was al op jonge leeftijd marinier geworden, over de hele wereld geweest zoals Jemen, Afrika, Libië en andere oorlogsgebieden en toen naar Suriname gegaan in de bosbouw. Bij zijn terugkomst in Nederland, was de familie uit elkaar en verdwenen.

Nu op latere leeftijd (61 jaar) zocht hij zocht hij in Friesland naar de andere familie.
Wij hebben een afspraak gemaakt in De Hemrik op vrijdag 22 september 2017 op 14.00 uur en hen de documentatie en foto’s laten zien van zijn vader en ooms en het huis van zijn vader waar die had geleefd.

22 september 2017: Oom Harmen en Luitzen (jr)

Jammer genoeg was één van zijn halfbroers verhinderd door ziekte, maar een broer van zijn vader Harm van der Wal met zijn vriendin Vera Elvira Greeven (88), die als kind het Jappenkamp had overleefd, hebben zij met ons (Gosse en de schrijver) kunnen bezoeken.
Een andere oom, Jan van der Wal was overleden op 29.05.2015 en kon de reünie niet meer meemaken.

Een tweede reünie, en nog meer zullen volgen, was 14 oktober 2017 weer in de Hemrik met zijn halfbroer uit het eerste huwelijk Andries van der Wal en zijn vrouw. Zij hebben elkaar voor het eerst gezien, de hand geschud en lang kunnen praten.

Door